Iv bob. Buzmasdan nazorat qilish (bnq) turlari, uni standartlash va metrologik ta’minlash

Optik usullarda nazorat turining sinov qilish sxemasi
Yoritish usuli
Sinash metodi
Ishlatilish sohasi
Nurning qaytarili-
shi orqali
1
3
2
Shaffof bo‘lmagan 
materiallarning sirt 
nuqsonlarini 
nazorat qilish va 
tizimlar o‘lchamini 
o‘lchash
O‘tuvchan 
yorug‘likda
1
3
2
Shaffof material-
lardagi qabul qilish 
mavjudligini va 
ichki kuchlanishni 
nazorat qilish va 
tizimlar o‘lchamini 
o‘lchash
Tarqaluvchan 
yorug‘likda
1
3
4
2
Diffuziyaviy qay-
taruvchan buyum-
larni nazorat qilish, 
qorong‘i maydon 
metodi bo‘yicha 
birikishini aniqlash, 
yaltiroq ligini, 
grangini va sirt 
yorqinligini o‘lchash
Kombinirlangan 
yoritishda
1
3
2
1
Kristallar va yarim-
yaltiroq materiallar-
ni nazorat qilish, 
buyumlar sirtining 
mik ro relyefi va 
tuzilishini tahlil 
qilish
Izoh: 1. Belgilashlar: 1 – nurlantirgich manbai; 2 – nazorat 
obyekti; 3 – qabul qilish qurilmasi; 4 – aks ettirilgan nur oqimi-
ning oynadagi tasvir tarkibi.

---

20
2. Sinash sxemasi obyektning o‘lchami va shakliga bog‘liq va u 
aniq turdagi nuqsonlar kelib chiqishiga qarab optimal sharoitlarni 
hisobga olgan holda tanlanadi.
3. Nurlatgich manbai parametrlarini (intensivligi, spektr, qutb-
lanishi, intensivlikning fazoviy-vaqtinchalik taqsimlanishi, koge-
rentlik darajasi) tasvirda maksimal aniqlikni ta’minlashni 
ta’minlaydigan qilib tanlanadi.
Insonda ko‘rish qobiliyati murakkab hodisa hisoblanadi, u 
ko‘rish katagida fokslash jarayonini, ko‘rish nuqtasi (tirqishi)ning 
diametrini o‘zgartirishni, buyumni tasvirlashda ko‘z harakatini, 
ko‘rish ma’lumotlarini qabul qilish va ishlov berish jarayonlarini 
o‘z ichiga oladi.
Vizual nazorat qilishda muhim faktor bu nuqsonlarning farq-
lanish darajasi va hal qiluvchi ko‘rish qobiliyatidir.