Иқтисодий романтизм мактаби ва С. Сисмонди, П. Прудоннинг иқтисодий қарашлари

Иқтисодий романтизм (П.Прудон)

Иқтисодиётда чексиз эркин рақобатни инкор этиб, бошқариш мумкин бўлган рақобатни топиб ташкил этишни таклиф этган
Таҳлил жараёнида иқтисодий кўрсаткич ва манбаларни асосий деб ҳисобламасдан ижтимоий адолат, этика, инсон ҳаётининг энг олий неъмати тенглик ва тинчлик каби тушунчаларни асосий деб ҳисоблаган
Илмий асарларида иқтисодий ҳодисаларга немис файласуфи Гегель диалектикаси асосий услуб сифатида олинган

Иқтисодий романтизм (П.Прудон)

капитал ва даромадлар бир киши қўли остида концентрация қилинишига ва айниқса меҳнатни эксплуатация қилишга йўл қўймаслик.
ижтимоий адолат тамойилларига мос равишда жамият манфаатларидан келиб чиқиб ишлаб чиқариш иштирокчиларига тенг даромад бериш;
«майда мулкчилик ва майда ишлаб чиқаришни» иқтисодиётдаги етакчилик ўрнини эътироф этиш билан уларнинг шарт-шароитлари, таълимотларида тўлиқ тенгликка эришиш;
«учинчи шахслар» - деҳқонлар, ҳунармандлар ва майда кустар ишлаб чиқарувчиларнинг жамиятдаги ўрнига раҳимдиллик билан ҳайриҳоҳлик билдириш;

Иқтисодий романтизм (П.Прудон)

• пулнинг муомаладаги ҳаракатини бекор қилиб, унинг ўрнига ишчи пуллари банкларни муомалага киритиш;
• фоизни йўқ қилиш ҳисобига фоизсиз кредитларни ташкил қилиш;
• халқ банкларини ташкил этиш;
• ислоҳотлар амалга ошириш жараёнининг хотимаси сифатида хукуматни бекор қилиш.

П.Прудон ислоҳотчилигига хос ғоялар:

Ҳаёлий (утопик) социализм (грекча U - йўқ, topos – жой)

Аслида социализм (лотин тилидан “жамоавий”) - тенглик, эркинлик ва ижтимоий адолат мақсадини кўзловчи концепция
Утопик социализм капитализм билан бир вақтда шаклланган ва ижтимоий адолатсизликни намойиш этади
Социалистик жамият қуриш ғояси Т. Мор (1478 – 1535) ва Т. Компанелла (1568-1639) асарларида илгари сурилган

Т.Команелланинг Қуёш шаҳрида давлат ва иқтисодий тизим

• Шаҳарда қашшоқлик ва инсонни инсон томонидан ҳўрлаш йўқ
• Хусусий мулк мавжуд эмас
• Пул ва савдо йўқ
• Умумий меҳнат қилиш (4 соат)
• Ҳар бир инсон камолотга эришиш ва қобилиятларини намоён қила олиш имкониятига эга
• Маҳсулотлар эҳтиёжга қараб тақсимланади
• Жамиятни бир умрга сайланадиган йирик олим ва унинг учта ёрдамчилари – «Куч», «Донолик», «Муҳаббат» бошқаради