Иќтисодиёт назариясининг халќаро аспектлари

2- §. Халќаро меЏнат таќсимоти ва иќтисодий интеграция

Маълумки, жаЏон бозори ва умумжаЏон х¢жалигининг ташкил топиши ва ривожланишининг Џал ќилувчи омили халќаро меЏнат таќсимотидир.

Халќаро меЏнат таќсимоти ижтимоий меЏнатнинг турли давлатлар гуруЏи ¢ртасида таќсимланишидир.
Халќаро меЏнат таќсимоти мамлакат миќёсидаги меЏнат таќсимотининг т¢ƒридан-т¢ƒри давоми б¢либ, алоЏида мамлакатларнинг у ёки бу турдаги товар ишлаб чиќариш ёки хизмат к¢рсатишга ихтисослашувини ифодалайди.
Миллий иќтисодиётнинг ихтисослашувида эса миллий х¢жаликлар, минтаќаларнинг ишлаб чиќариш шароитларининг ¢зига хослиги, бошќалардан маълум бир жиЏатлари билан фарќ ќилиши асосий роль ¢йнайди.
Бу фарќлар аввало табиий-географик шароитдаги турли-туманликда ифодаланади, буларга: биринчидан;
А) табиий ресурсларнинг мавжудлиги ёки й¢ќлиги;
Б) табиий ресурсларнинг таркиби ва миќдори, ќазиб олиш ва ќайта ишлашга ќулайлиги;
В) иќлим шароити;
Г) меЏнат ресурслари, уларнинг жойланиши ва бошќаларда ифодаланади.
Иккинчидан, иќтисодиётнинг ривожланиш даражаси, к¢лами таъсир ќилади.
Учинчидан, аЏолининг анъанавий ишлаб чиќариш турига ихтисослашуви.
Т¢ртинчидан, аЏолининг маълумоти, билим даражаси, касбий малака маданияти муЏим ¢рин тутади.
Ундан ташќари, мамлакатнинг илгари мустамлака б¢лган-б¢лмагани Џам катта аЏамиятга эга.
Ана шу тафовутлар сабабли айрим мамлакатларда бир хил товар ишлаб чиќаришда ќилинган харажатлар миќдори турлича б¢лади ёки зарур б¢лган товарларни ишлаб чиќариш учун умуман имконият б¢лмайди.
Ћозирги пайтда харажатларни сарфлашнинг фаќат абсолют миќдоригина эмас, балки нисбий устунлиги Џам муЏим аЏамият касб этади.
Шунинг учун Џар бир мамлакат ¢зида нисбатан осонроќ, камроќ харажат билан ишлаб чиќариладиган товарларни ишлаб чиќаришга ва бошќа мамлакатларга сотишга Џаракат ќилади. Аксинча, ¢зида ишлаб чиќариб б¢лмайди ган ёки ишлаб чиќариш учун к¢п харажат талаб ќиладиган товарларни сотиб олишга интилади.
Ћар бир мамлакатнинг у ёки бу иќтисодий фаолиятини амалга оширишда жаЏон нархлари билан миллий нархлар ¢ртасидаги тафовут асосий роль ¢йнайди.
Дастлаб жаЏон х¢жалигининг таркиб топиши, миллий х¢жаликларнинг бир-бирига боƒланиши к¢проќ табиий шароитлар, мамлакатларда табиий бойликлар бор ёки й¢ќлиги нуќтаи назаридан ќаралган б¢лса, с¢нгра ќиёсий устунлик асосий роль ¢йнай бошлади.
Фан-техника революцияси турли мамлакатларни Џар хил сферада ¢заро боƒлиќ халќаро меЏнат таќсимотига Џам янгича ёндошишга олиб келди. Кейинги йилларда илгари сурилган ана шундай назариялар сифатида мамлакатларни ¢заро боƒлиќлиги концепцияси ва халќаро меЏнат таќсимотини модернизациялаш назарияларини к¢рсатиш мумкин.