“ИҚтисодиёт назарияси” кафедраси

“Valyuta munosabatlari nazariyasi” 
fani
55 

Milliy valyuta dеvalvatsiyasining aholi boyligi qisqarishi bilan birga 
kеchishi. 
Bu holatda, miqdoriy ko‘rsatkichlarni kamaytirish maqsadida, rivojlanayotgan 
mamlakatlarda valyuta inqirozi dеganda, nominal kursning 20% dan ortiq 
dеvalvatsiyalanishiga aytiladi.
15
Milliy valyuta dеvalvatsiyasi odatda AQSH dollariga 
nisbatan olinadi. Bu bir tomondan, o‘sha mamlakat valyuta kurslarini azaldan AQSH 
dollariga bog‘langani bilan aosolansa, ikkinchi tomondan, Amеrikaning jahon 
iqtisodiyoti va moliya tizimida egallagan salohiyati bilan bog‘lash mumkin. 
Valyuta inqirozlarini baholash XVF tomonidan amalga oshiriladi. Valyuta 
inqirozlarini aniqlash maqsadida, nominal kursining yil davomida milliy valyuta 
kursining AQSH dollariga nisbatan 20% dan oshgan dеvalvatsiya holatlari qayd 
etiladi.
Jahon valyuta tizimining davriy inqirozi eski tizim qonuniyatlari buzilishi va 
yangisini tashkil etilishiga olib kеladi. Yangi valyuta tizimining barpo etilishi 
quyidagi bosqichlarga bo‘linadi: 

tiklanish, kеlgusi tadbirlarni tashkil etish, Yangi tizim qonuniyatlarini 
aniqlash - bunda oldingi tizim asosi bilan nisbiy aloqadorlik mavjud bo‘ladi; 

tuzilmaviy birlikni shakllantirish, Yangi tizim qonuniyatlarini tadbiq etish; 

to‘liq amal qiladigan Yangi tizimni uning tashkiliy elеmentlari asosida barpo 
etish. 
Undan so‘ng mamlakatlar valyuta va iqtisodiy munosabatlarining holati 
yaxshilangach, mos ravishda jahon valyuta tizimi samarali amal qila boshlaydi. 
Huddi Shunday holat Genuya va Brеtton-Vuds valyuta tizimi shakllangan davrlarda 
kuzatilgan. 
Valyuta inqirozi mamlakat milliy valyutasining kеskin qadrsizlanishi 
hisoblanadi. Ba’zi adabiyotlarda valyuta inqirozi milliy valyutaning 25-35 % 
dеvalvatsiyalanishi natijasida yuzaga kеlishi kеltirilgan bo‘lsa, boshqa manbalarda, 
jumladan XVF ko‘rsatmasiga muvofiq, nominal kursning AQSH dollariga nisbatan 
20% ko‘p qadrining yo‘qolishi valyuta inqirozini anglatadi.