Иқтисодиёт назарияси фанининг предмети ва билиш услуби

Иқтисодиёт назарияси фанининг вазифалари

• Илмий билиш вазифаси-иқтисодий ҳодиса ва жараёнларнинг туб мазмунини, улар ўртасидаги алоқа ва богланишларни, шакл ва мазмун ўзгаришларни ўрганишга қаратилади.
• Услубий вазифаси -бошқа иқтисолий фанлар иқтисодиёт назарияси асослаб берган қонун ва категорияларга таянган ҳолда ўз предметларини ўрганади. Айни вақтда бу фан бошка фанлар чиқарган хулосаларни назарий жиҳатДан умумлаштирадй.
• Амалий вазифаси- хўжалик юритишнинг оқилона усуллари, асосий қоидаларини ишлаб чиқиб, амалиётга жорий қилади.
• Башорат қилиш вазифаси— жамият ижтимоий-иқтисодий ривожланишнинг истиқболларини илмий асослаб беради.
• «Кишиларда янгича иқтисодий фикрлашни шаклантириши, уларнинг дунёқарашлари ўзгариши»1 вазифаси иқтисодиётни ислоҳ қилиш соҳасидаги стратегик мақсадларни амалга оширишга хизмат этади.

Иқтисодий қонунлар ва категориялар (илмий тушунчалар)

• Иқгисодий қонунлар - иқгисодий ҳодиса ва жараёнлар уртасидаги ички, барқарор, доимий такрорланиб турадиган сабаб-оқибат боғлиқликларини ва алоқадорликларини ифодалайди. Бу тўгридан-тўғри ёки тескари боғликлик бўлиши мумкин. Масалан, талаб қонуни нарх билан сотиб олинадиган маҳсулот миқцори ўртасидаги тескари, таклиф қонуни эса маҳсулот нархи билан унинг чиқариладиган миқцори ўртасидаги тўғридан-тўғри боғлиқликни ифодалайди.
• Иқтисодий қонунларнинг объектлари Характери Уларнинг амал қилиши кишиларнинг хохиш-иродасига боғлиқ эмаслигини билдиради. Шу билан бирга, улар инсоният жамияти мавжуд бўлганда ва такрор ишлаб чиқариш рўй берганда амал қилади ҳамда кишиларнинг мақсадли иқтисодий фаолияти орқали намоён бўлади.

Иқтисодий қонунлар тизими

• Махсус иқтисодий қонунлар-алоҳида олинган иқтисодий тизим шароитида амал қилади. Масалан, қулдорлик,феодал, «капиталистик», «социалистик» тақсимот қонунлари, қўшимча қиймат қонунлари ва ҳ.к
• Оралиқ ёки даврий иқтисодий қонунлар-ижтимоий-иқтисодий тизимларга боглиқ булмаган ҳолда, инсоният жамият тараққиётининг маълум босқичларида амал қилади. Масалан, бозор иқтисодиётига хос қонунлар (талаб қонуни, таклиф қонуни ва х.к.
• Умумий иқтисодий қойунлар—кишилик жамияти ривожланишининг барча босқичларида амал қилади Масалан, эҳтиёжларнинг ўсиб бориш қонуни вақтни тежаш қонуни ва ҳ.к.