―ИҚтисодиёт‖ факультети

 
Real sektori mahsulotlarining raqobatbardoshligini oshirish orqali eksport 
salohiyatini mustahkamlash 
 
Real sektorda YaIMni asosiy qismi yaratiladi va uning moddiy ishlab chiqaruvchi 
eng muhim tarkibiy qismi sanoat va qishloq xo'jaligi hisoblanadi. Moddiy ishlab chiqarish 
sohasida iqtisodiy resurslar qayta ishlanilib, moddiy ne'matlarva iste'mol tovarlari yaratiladi. 
Ularning rivojlanishi aholi daromadlarini oshishi, turmush farovonligini o'sishi uchun 
imkoniyat yaratib, ta'lim, tibbiyot, madaniya sohalari rivoji uchun moliyaviy-moddiy asos 
yaratadi. 
Real sektor rivojiga ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanish dara-jasi, ilmiy-texnik
taraqqiyot darajasi, pul-kredit tizimi holati, soliq-budjet tizimi, davlatning investitsion 
siyosati, mamlakatning to'lov qobiliyati holati ta'sir qiladi. Real sektor rivojini, natijada 
iqtisodiy o'sishni moddiy ishlab chiqa-rishni texnik va texnologik yangilashga yo'naltirilgan 
to'g'ridan to'g'ri kapital qo'yilmalar miqdori hamda innovatsiyalar ta'minlaydi.
Ishlab chiqarilgan mahsulоt sifati uning raqоbatbardоshligini ta`minlashda asоsiy 
оmil hisоblanadi.Qоlgan оmillarga mahsulоt bahоsi, uni iste`mоl qilish sоhasidagi 
xarajatlar(ekspluatatsiya), xizmatqilish muddatining me`yori(qo‗llanilish) va mahsulоt 
servisining sifati kiradi. Raqоbatbardоshlikning bir muncha muhim оmillaridan 
hisоblangan narx оmili raqоbatbardоshlikni bahоlashda qo‗llanilib, mahsulоtning
ekspluatatsiya muddati davоmida iste`mоlchining, to‗liq xarid sarf- xarajatlari 
(iste`mоlchi narxlari) va mahsulоtni ekspluatatsiya qilish bo‗yicha va uni fоydal anish
hamda sоtish sharоitidagi mahsulоtning xususiyatini aniqlaydi. Umuman iste`mоlchining
umumiy xarajatlari o‗z ichiga bir vaqtli va jоriy xarajatlarni оladi.
Hozirgi davrda O‗zbekistonda milliy iqtisodiyotning real sektori barqaror sur‘atlarda 
rivojlanib borayotganligini e‘tirof etish lozim. Real sektor korxonalari faoliyatini 
moliyalashtirishda xalqaro moliya institutlarining rolini oshirish masalalari bo‗yicha 
quyidagi ilmiy takliflar va amaliy tavsiyalar shakllantirildi: Birinchidan, real sektor 
korxonalari faoliyatining shaffofligi, axborotlar ochiqligini ta‘minlash lozim. Buning 
natijasida xalqaro moliya institutlarining real sektor korxonalarini to‗g‗ridan-to‗g‗ri 
moliyalashtirishlarida o‗ziga xos ahamiyat kasb etadi. Ikkinchidan, iqtisodiyotning real 
sektor korxonalarining eksport salohiyatini oshirish lozim, chunki bu jihat xorijiy valyutada 
olingan kreditlarning o‗z vaqtida qaytarilishiga imkon beradi. Bundan tashqari kreditlash 
jarayonini tezlashtiradi. Uchinchidan, real sektorda faoliyat ko‗rsatayotgan aksiyadorlik 
kompaniyalari tomonidan xorijiy valyutada xalqaro qimmatli qog‗ozlar muomalasini tashkil 
etish kerak. Buning natijasida qimmatli qog‗ozlar muomalasi orqali xalqaro moliya 
institutlaridan real sektor korxonalariga moliyaviy resurslar jalb qilish imkoniyati yuzaga 
keladi. 

---

138 
O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan joriy yilning II choragidan 
boshlab, Markaziy bankning tahliliy va tadqiqotlar bazasini rivojlantirish, pul-kredit siyosati 
chora-tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirishda foydalanish maqsadida iqtisodiyot 
real sektori korxonalarining joriy iqtisodiy holati va istiqboldagi kutilmalarini o‗rganish 
yuzasidan davriy (choraklik) so‗rovnoma o‗tkazish yo‗lga qo‗yildi. 
Joriy yilning II choragi yakuni bo‗yicha o‗tkazilgan so‗rovnoma natijalari umuman 
olganda mazkur chorak mobaynida respublika iqtisodiyotidagi holatning I chorakka 
nisbatan yaxshilanganligini ko‗rsatmoqda. 
О.С. Казаков – и.ф.н., доц., НМТИ 
Л. Убайдуллаев – и.ф.н., НМТИ