―ИҚтисодиёт‖ факультети

Ўзбекистон тижорат банкларининг инвестиция фаолиятида реал секторни 
молиявий қўллаб-қувватлаш масалалари
Хозирги даврда давом этаѐтган жаҳон молиявий-иқтисодий инқирозини ва 
унинг мамлакатимиз иқтисодиѐтига таъсирини эътиборга олган ҳолда, банк-молия 
тизимининг барқарорлигини таъминлаш муҳим устувор вазифа қилиб белгиланган. 
Ушбу йўналишда тижорат банкларининг капиталлашуви ва инвестициявий 
фаоллигини янада ошириш, иқтисодиѐтдаги таркибий ўзгаришларнинг устувор 
йўналишларини қайта тиклаш ва кенгайтириш, ишлаб чиқаришни модернизация 
қилиш, техник ва технологик янгилашга қаратилган кредитлаш ҳажмини ошириш 
алоҳида ўрин тутади. Шуни таъкидлаш лозимки, ҳар бир мамлакатда 
инвестицияларсиз модернизация ҳам, янгиланиш ҳам амалга ошмайди. Бу ўринда 
мамлакатимизда нафақат корхоналар томонидан инвестиция лойиҳаларини амалга 
оширишни жадаллаштиришни, балки бундан тижорат банклари қанчалар манфаатдор 
экани ва улар бу лойиҳаларда ўз кредит ресурслари билан нечоғлик фаол иштирок 
этиши муҳим аҳамиятга эга. Бунинг учун тижорат банклари етарли капиталга эга, 
молиявий барқарор бўлиши, улар йирик инвестиция институтларига айланиши 
даркор. Тижорат банклари олдига қўйилган бундай масъулиятли вазифани 
муваффақиятли бажариш учун аниқ ва пухта ўйланган чора-тадбирларни амалга 
ошириш лозим бўлади. 
Иқтисодиѐтда бозор муносабатлари қарор топаѐтган ҳамда мулкчиликнинг 
турли шаклларига мансуб корхоналар, жумладан, хусусий мулкдорлар синфи пайдо 
бўлаѐтган шароитда инвестицияларни кредитлаш муаммолари тижорат банки учун 
катта аҳамият касб этади. Шу билан бирга, Ўзбекистон иқтисодиѐтини ҳудудий ва 
тармоқ таркибини иқтисодий фаолият манфаатлари йўлида тартибга солиш мақсадида 
инвестицион жараѐнларни молиялашнинг бозор механизмларини йўлга қўйиш 
иқтисодий тараққиѐтнинг долзарб муаммоларидан бири бўлиб қолмоқда. Ана шу кенг 
миқѐсли вазифаларни ҳал этиш тижорат банкларининг инвестиция лойиҳаларини 
кредитлаш фаолиятини оқилона ташкил этиш ва уларни самарали бошқариш орқали
ўз маблағларини янада кўпайтириш ҳисобига инвестиция лойиҳаларини 
молиялашнинг ноанъанавий манбаларини излаб топишни талаб этади.

---

475 
Миллий иқтисодиѐтни либераллаштириш шароитида республикамизда тижорат 
банклари томонидан инвестицион кредитлашнинг ўсиши, асосан, тармоқ ва 
ҳудудларни ривожлантириш давлат дастурларининг инвестиция лойиҳаларини 
молиялаш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини кредитлаш ҳамда 
тадбиркорлик фаолиятини бошлаѐтган аҳолини қўллаб-қувватлашга тўғри келмоқда. 
Бу борада Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиѐевнинг Олий 
Мажлисга тақдим этган Мурожаатномасида келтирилган асосий ғоя вa таклифларда, 
―Энг ѐмони, истиқболли йирик лойиҳаларни белгилаш ва амалга оширишда жиддий 
хатоликларга йўл қўйилгани, хорижий кредитлар самарасиз ишларга сарфлангани 
иқтисодиѐт ривожига халақит бермоқда. Биз, аввало, четдан кредит ва сармоялар олиб 
келиш бўйича самарали тизим яратишимиз, ҳар бир кредитни аниқ ишлатишни 
ўрганишимиз лозим. Бу масалада етти ўлчаб, бир марта кесадиган, оқибатини пухта 
ўйлаб иш олиб борадиган давр келди
301
‖ деб таъкидлаб ўтганлари бежиз эмас. 
Инвестиция деганда, моддий ва молиявий маблағларни келажакда даромад 
олиш учун маълум бир объектларга сарфлаш тушунилади. Бундан келиб чиқиб айтиш 
мумкинки, тижорат банкларининг инвестицион фаолияти деганда уларнинг кўп 
қиррали фаолияти тушунилади, яъни бу фаолият моддий бойликлар яратиш 
мақсадида турли объектларга сарфланадиган молиявий ресурслардир. Биз қуйидаги 
расмда халқаро амалиѐтда тижорат банкларининг инвестицион фаолиятининг 
йўналишларини кўрсатамиз.