―ИҚтисодиёт‖ факультети

 
 
1-расм. Тижорат банкларининг инвестицион фаолиятининг турлари
166
 
 
Юқоридаги расмда, тижорат банкларининг инвестицион фаолияти ўз 
моҳиятига асосан турли йўналишларга ажратилиши ифодаланган, жумладан, тижорат 
банкларини қимматли қоғозларга қилган инвестициялари уларнинг инвестицион 
портфелини шакллантиришга хизмат қилади. Тўғридан тўғри жалб этилган хорижий 
капитал қўйилмалар, техника ва технологиялар хамда бошқа активлар мамлакатимиз 
иқтисодиѐти ривожига муносиб улуш қўшмоқда ва унинг жаҳон иқтисодий тизимига 
қўшилишига кўмаклашмоқда. Чет эл капитали иштирокида ташкил этилган, 
хомашѐни чуқур қайта ишловчи корхоналар нафақат муайян ҳўжалик субъектининг, 
балки бошқа соҳаларнинг тарақиѐтига таъсир ўтказиб, макроиқтисодий ўсишга замин 
яратмоқда. 
Мамлакатларда ташкил этилган эркин иқтисодий ҳудудларга чет эл капиталини 
жалб этиш ва унинг фаолиятини тартибга солиш, бошқариш ва рағбатлантириш ҳамда 
молия-саноат гуруҳлари масалаларини тадқиқ этишда жаҳон тажрибасини ўрганиш 
жуда муҳимдир. Бу борада Хитой, Хиндистон, Сингапур, Бразилия, Малайзия каби 
давлатларнинг бой амалий тажрибасини ўрганиш ва тегишли хулосалар чиқариш 
мақсадга мувофиқ. Бу мамлакатларда чет эл инвестициялари хажмининг ўсишига 
ижобий таъсир кўрсатган бир қатор омиллар бор, булар: иқтисодиѐтда хусусий 
мулкнинг юқори мавқеи ва такомиллашган рақобат муҳитининг мавжудлиги, 
мамлакатдаги ижтимоий-сиѐсий барқарорлик, кенг ва тўловга қобилиятли, 
ривожланган истеъмол бозорининг мавжудлиги, бой ва турли хилдаги табиий 
ресурслар заҳираларининг мавжудлиги, эркин иқтисодий сиѐсатнинг танлангани, 
хорижий капитал учун турли иқтисодий имтиѐзлар ва рағбатлантириш тизимининг 
жорий этилгани, аҳолининг интеллектуал салоҳияти юқорилиги ва бундан ишлаб 
чиқариш мақсадларида фойдаланиш имкониятларининг кенглиги, чет эл 
капиталининг эркин фаолияти учун тегишли институционал тизимнинг барқарорлиги, 
нисбатан узоқ муддатга мўлжаллангани ва бошқалар. Ўзбекистон Республикасида 
ҳозирги вақтда молия-саноат гуруҳлари мавжуд эмас.
Қуйидаги жадвал маълумотлари таҳлили шундан далолат берадики, 
республикамизда фаолият юритаѐтган барча тижорат банкларининг жами капитали 
2018 йил 1 январь холатига 20676 млрд сўмни ташкил этди. Жами капитал таркибида 
устав капитали 16376 млрд сўмни ѐки 78.9 фоизни, захира капитали 68 млрд сўмни 
ѐки 0.3 фоизни ва тақсимланмаган фойда 1793 млрд сўмни ѐки 8.7 фоизни ташкил 
этди.
Мамлакатимизда валюта сиѐсатини либераллаштириш шароитида тижорат 
банкларининг молиявий барқарорлиги ва ликвидлигини таъминлаш ҳамда 
166
Расм мавзуга оид иқтисодий адабиѐтлар тахлили асосида шакллантирилган.