―ИҚтисодиёт‖ факультети

Меҳнат унумдорлигини ошириш шароитида иш ҳақи ҳисобини 
такомиллаштириш йўналишлари 
 
Хўжалик юритувчи субъектларидаги бухгалтерия ҳисобининг энг муҳим 
вазифаларидан бири меҳнат ўлчови ва унга ҳақ тўлаш устидан назорат қилиб 
туришдир. 
Қолаверса, ҳозирги кунда меҳнатни ташкил этиш борасида давлат, корхона ва 
ташкилотлар ўртасида янги муносабатлар юзага келмоқда. Ташкилотлар, хўжалик 
юритувчи субъектлар ўз олдига қўйилган мақсад ва иқтиқболигига қараб, меҳнат ҳақи 
шакли ва тизимини мустақил танлаш имкониятига эга бўлдилар. 
Президентимизнинг 2018 йил 29 июндаги ―Ўзбекистон Республикасининг 
солиқ сиѐсатини такомиллаштириш концепцияси тўғрисида‖ фармонига мувофиқ 
барча фуқаролар учун жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг ягона 
ставкаси - 12 % миқдорида жорий этилади, ундан 0,1 фоизини шахсий жамғариб 
бориладиган пенсия ҳисобварақларига йўналтирилади. Бюджетдан ташқари Пенсия 
жамғармасига ушлаб қолинадиган суғурта бадалларини бекор қилинади. 
Ягона ижтимоий тўлов миқдори давлат корхоналари ва устав капиталининг 50 
фоиздан ортиғи давлатга тегишли бўлган ташкилотлар учун 25 %, қолган юридик 
шахслар учун пасайтирилган 12-15 % ставка миқдорида белгиланади
224
. 
Ўйлашимизча ушбу фармоннинг ўзи ҳам инсон меҳнатини муносиб 
рағбатлантиришга хизмат қилади. Кейинчалик ҳар бир соҳани босқичма-босқич 
ривожлантириб бориш учун ундаги ходимлар маошини ошириш масаласига алоҳида 
этибор қаратилади. Бунинг асосий сабабиларидан бири ҳам бозорлардаги нарх-навони 
кескин кўтарилиб кетишини олдини олиш ва ходимлар маошини мунтазам ошириб 
эвазига аҳолини муносиб ҳаѐт билан таъминлашга эътибор қаратилади. Буни 
қуйидагича солиштирма жадвалда таққослаб кўрайлик: Мисол учун, 500 000 сўм 
миқдорида иш ҳақи оладиган ишчи амалдаги прогрессив даромад солиғи ставкалари 
бўйича 24 582 сўм тўлайди. Янги солиқ концепциясида эса 60 000 сўм тўлайди, яъни 
солиқ миқдори кўпаяди. Жадвал маълумотидан кўриниб турибдики, даромад 
солиғининг 12 % миқдоридаги қаътий белгиланган ставкаси ѐки «регрессив 
солиқ»нинг жорий қилиниши натижасида, даромад ошган сайин ундан ушланадиган 
солиқ камайа боради. Ва аксинча, даромад пасайган сари ундан ушланадиган солиқ 
кўпаяди.
2 000 000 сўм миқдорида иш ҳақи оладиган ишчи амалдаги прогрессив даромад 
солиғи ставкалари бўйича 256 230 сўм тўлайди. Янги солиқ концепциясида эса 
240 000 сўм тўлайди, яъни солиқ миқдори камаяди. 
Бундан кўринадики, ходимга қанча кўп иш ҳақи ҳисобланса шунча кам 
даромад солиғи тўлайди. 
Халқаро амалиѐтга эътибор берсак, ойлик маошни ҳисоблаш соҳасини, хусусан 
70 фоиз Америка ва Европа компаниялари аутсорсинг (payroll) зиммасига юклаб 
қўйганлар. 
224
Ўзбекистон Республикасининг солиқ сиѐсатини такомиллаштириш концепцияси 
тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг ПФ-5468-сонли фармони. Тошкент ш., 
2018 йил 29 июнь. (Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 1420-сон). 

---

357 
1-жадвал