Иқтисод ва молия / экономика и финансы 2014, 12 элвин тоффлер. Учинчи тўЛҚин 5–6-боблар

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
2014, 12
нинг алоҳида қисмлари ўзаро фаолият 
юрита олмаган. «Машина» ишламасди 
(2). 
Интеграцион двигатель 
Маълум ишлаб чиқариш ёки 
ҳатто бутун саноатнинг интегра-
ция қилиниши (мувофиқлаштирилган 
ҳолда боғланиши) зарур бўлган иш-
ларнинг кичик бир қисми эди. 
Кўрганимиздек, замонавий индустри-
ал жамиятда кўпгина ташкилотлар ри-
вожланарди – ишлаб чиқариш бир-
лашмалари ва касаба уюшмалари-
дан тортиб черков, мактаб, касалхо-
на, рекреацион гуруҳларига қадар 
ҳар бири белгиланган қоидалар до-
ирасида фаолият юритиши керак 
эди. Қонунлар керак эди. Аввало, ах-
борот соҳасини, ижтимоий соҳани 
ва технология соҳасини ўзаро тар-
тибга солиш керак эди. Иккинчи 
тўлқин цивилизациясининг интегра-
циялаш заруратидан ҳамма нарса-
ни энг бош мувофиқлаштирувчи, ти-
зимнинг интеграцион мотори – катта 
ҳукумат келиб чиқди. Айнан алоҳида 
қисмларни ягона бирликка бирлашти-
ришга бўлган катта зарурат Иккинчи 
тўлқиннинг ҳар қайси жамияти – кат-
та ҳукуматларнинг ўсишига олиб ке-
ларди. 
Сиёсий демагоглар (сафсатабоз-
лар) ҳукумат таркибини қисқартириш 
таклифлари билан тез-тез чиқиб ту-
ришарди. Аммо ҳокимият тепаси-
га келгач, худди ўша етакчилар каби 
ҳукуматни 
қисқартириш 
ўрнига 
кўпинча катталаштирганлар. Гапи-
рилган гаплар ва реал ҳаёт ораси-
даги бу зиддият Иккинчи тўлқин 
ҳукуматларининг олий мақсади ин-
дустриал цивилизациясини барпо 
этиш ва ривожлантириш бўлганини 
яхшироқ англасак, тушунарлироқ 
бўлади. Бунинг ортида барча келиш-
мовчиликларнинг аҳамияти билин-
май қолди. Партиялар ва сиёсатчи-
лар бошқа баҳсли масалалар усти-
дан тортишишлари мумкин эди, бу 
ерда эса жим якдиллик ҳукмрон эди. 
Улар қандай оҳангда ашула айтиши-
дан қатъи назар, катта ҳукумат улар-
нинг оғзаки билдирилмаган дастури-
нинг бир қисми эди, чунки индустриал 
жамиятлар жуда муҳим интеграцион 
вазифалар бажарувчи ҳукуматларга 
боғлиқ. Сиёсий шарҳловчи Клей-
тон Фритчининг айтишича, Амери-
ка Қўшма Штатларининг федерал 
ҳукумати, худди республикачиларнинг 
бурунги уч ҳукумати давридагидек, 
доимий ўсиб борган, «сабаби, хатто 
Гудини ҳам ҳукуматни жиддий ва та-
лофатли натижаларсиз қайта ташкил 
эта олмаган». 
Эркин 
савдогарлар 
ҳукуматлар 
уларнинг 
тижоратларига 
арала-
шишларини 
исботлашарди. 
Ле-
кин хусусий тадбиркорлик тинч 
қолдирилганида, бу саноатлашти-
риш анча секин амалга оширилиши-
га олиб келарди, агар бу умуман мум-
кин бўлса. Ҳукуматлар темир йўллар 
қурилишини 
рағбатлантирарди. 
Улар порт, йўл ва автострада, канал-
лар барпо этардилар. Улар почта 
алоқасини бошқарардилар, телеграф 
ва телефон алоқаси, телевизион ва 
радиоузатув тизимларини тузардилар 
ва тартибга солардилар. Улар савдо 
ҳуқуқини ишлаб чиқиб, савдони стан-
дартларга келтиришарди. Улар ташқи 
сиёсий босим ва тарифларни саноат-
68
ИҚТИСОДИЙ НАЗАРИЯ ВА МАКРОИҚТИСОДИЁТ / 
ЭКОНОМИЧЕСКАЯ ТЕОРИЯ И МАКРОЭКОНОМИКА

---