Иқтисод ва молия / экономика и финансы 2014, 12 элвин тоффлер. Учинчи тўЛҚин 5–6-боблар

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
2014, 12
ки истиқбол мақсадларни ишлаб 
чиқиш ва стратегияни белгилаш би-
лан шуғулланувчи менежерларга та-
янишларига тўғри келди. Назария-
да эгаларнинг манфаатларини ифода 
этувчи директорлар кенгашлари вақт 
ўтган сайин улардан узоқлашдилар 
ва уларни ўз бошқарувлари остида 
бўлаётган жараёнлар тўғрисида яхши 
хабардор қилмадилар. Хусусий капи-
тал ётиримлар маълум шахслар томо-
нидан эмас, балки билвосита пенсия 
жамғармалари, қўшма жамғармалар 
ва банкларнинг кредит бўлинмаларига 
ўхшаш ташкилотлар орқали амалга 
оширилиши ортгани сари, корхона-
ларнинг асл «эгалари» бошқарувдан 
четда қолишлари ортиб борди. Ин-
теграторларнинг 
янги 
ҳокимияти 
тўғрисида энг аниқ фикрни билдирган 
одам давлат ғазначилигининг собиқ 
котиби У. Майкл Блументаль бўлса ке-
рак. Бу лавозимни эгаллашдан олдин 
Блументаль «Бендикс» корпорацияси-
ни бошқарарди. Бир кун Блументаль 
«Бендикс»га ўхшаш компанияга эга-
лик қилиш истаги борми, деб сўроққа 
олинганида шундай жавоб берди: 
«Муҳими мулкка эгалик қилиш эмас, 
уни бошқаришдир. Ва мен, корпора-
циянинг бошида туриб, буни чуқур 
англадим. Ҳар ҳафта акциядорлар 
йиғилишини ўтказардик ва мен овоз-
ларнинг тўқсон етти фоизини таъмин-
лардим. Ваҳоланки, ўзим фақат саккиз 
мингта акцияга эга эдим. Мен учун 
энг бош нарса бу бошқариш... Шун-
дай катта тузилманинг бошқарувини 
амалга ошириш ва унинг самара-
ли ривожланишини таъминлаш би-
ровлар ундагани учун турли хил 
аҳмоқликларни қилишдан кўра мен 
учун афзалроқдир" (1). Шундай қилиб, 
иш юритиш сиёсатини борган сари 
бошқа одамларнинг пулини жойлаш-
тирувчи, лекин фирманинг асл эгала-
ри ва айниқса, ишчилари бўлмаган 
фирма бошқарувчилари ёки молиячи-
лари белгилаган. Интеграторлар бу-
нинг ғамини ўз зиммаларига олди-
лар. 1921 йилдаёқ Ленин совет бюро-
кратиясидан норозилигини билдир-
ган. 1930 йилда Троцкий сургундалик 
пайтида «бевосита самара беради-
ган меҳнат билан банд бўлмаган, ле-
кин бошқарадиган, хукм чиқарадиган, 
буйруқ берадиган, кечирадиган ва ун-
диришни белгилайдиган» беш-олти 
миллион бошқарувчилар тўғрисида 
жаҳл билан ёзган эди. Ишлаб чиқариш 
воситалари балки давлатга тегишли 
бўлгандир ҳам, «лекин давлат... бюро-
кратиянинг «қўлида», деб норозилик 
билдирган. 1950 йилларда Милован 
Жилас ўзининг «Янги синф» («The New 
Class») асарида Югославияда маъ-
мурий элитанинг кучайиб бораётган 
ҳокимиятини танқид қилган. Жиласни 
қамоққа жўнатган Титонинг ўзи ҳам 
«технократия ва бюрократия, синфий 
душманлар»га нисбатан ўз салбий му-
носабатини билдирган. Ҳокимиятнинг 
менежерлар қўлига ўтиши тўғрисида 
хавфсираш Мао давридаги Хитой-
да ҳам бош масала бўлиб қолган
1
. Со-
циалистик мамлакатларда ҳам, капи-
талистик мамлакатларда ҳам асли-
ни олганда интеграторлар ҳокимият 
тепасига келганлар. Уларсиз тизим-
1
Мао Цзэдун, Биринчи тўлқин давлатларининг 
энг каттасининг бошлиғи бўла туриб, маъмурий 
элитанинг ортаётган мавқеи тўғрисида бир неча 
бор огоҳлантирган ва унда анъанавий индустри-
ализмга йўлдош бўлган хавфни кўрган. (Муаллиф 
қўшимчаси.)
67
ИҚТИСОДИЙ НАЗАРИЯ ВА МАКРОИҚТИСОДИЁТ / 
ЭКОНОМИЧЕСКАЯ ТЕОРИЯ И МАКРОЭКОНОМИКА

---