Italiya muzeylari

Aksel Munte uy-muzeyi
San Mikele villasida joylashgan Aksel Munte uy muzeyi Kap-ri orolidagi sayyohlar davomati juda katta bo'lgan sayyohlik obyekt-laridan biri hisoblanadi. Hozirgi ko‘rinishga villa XIX asr oxirlarida ega bo'lgan. Shved yozuvchisi, arxeologi va shifokori Aksel Munte o‘zining orzu-niyatlarini amalga oshirish uchun, uzoq yillardagi qidiruvlardan so‘ng topilgan ajoyib joyi hisoblanadi. Aynan shu yerda ajoyib artefaktlar va yodgorliklar ekspozitsiyalarining kolleksiyalari bilan toildirgan uy muzeyini qurishni boshladi. San Mikele villasi ezgu orzular ushalishining yaqqol isboti. U o‘zining ulkan, g‘aroyib bino ko‘rinishi bilan qandaydir imperator qasrini eslatadi. Lekin uy muzeyiga tashrif buyuruvchilar eksponatlar asl nusxa ekanligini bilib hayron qoladilar. Chunki ular antik davr eksponatlaridir.
Ular muzeyga San Mikele villa xo‘jayini Aksel Muntening ko‘p yillik mehnati evaziga kelgan. Uning hayot tarixi oddiy, lekin Kapri orolining ajoyib jozibasi bilan to'la.
1876-yil Upsalsk universiteti, Tibbiyot fakultetining iqtidorli tala-basi Munte sog'iig'i tufayli o‘qishni to'xtatib, shifokorlarning masla-hati bilan orolga kelib qolgan. Shifokorlar o‘pka ichki qon ketishini davolash uchun, janub iqlimida, dengiz bo‘yida davolanishni masla-hat berishdi. Shuning uchun Munte Fransiya janubidagi Monpele uni-versitetiga ko‘chirildi. 1880-yil Fransiyadagi yosh, oliy ma'lumotli, diplomli shifokor, yashash uchun Kapri oroliga jo‘nab ketadi. XIX asrlarda Kapri orolining shifobaxsh iqlimi Yevropa amaldorlari orasida mashhur bo‘lgan. Kapri oroli bilan bo‘lgan birinchi tanishuvdan so‘ng, Munte dilida shu yerlarda o‘zining shaxsiy uyini qurish orzusi tug‘iladi.
O‘z davrida Munte ajoyib inson edi. O‘zining bemorlarini noan’anaviy uslubda davolagan Munte, amaldor shaxslar orasida ma’lum va mashhur edi. Masalan, uning qo'lida shved qirolichasi davolangan, shu bilan birga, Munte kambag‘allarni bepul davolagan. Neapolda xolera kassalligi aniqlanganda, Munte o‘zining majburi-yatini unutmasdan, birinchilardan bo‘lib yordamga oshiqqan. Aynan o'sha yerda uning adabiyotga bo‘lgan iste’dodi ochildi. Munte ma-halliy shved ro‘znomasiga maqolalar yozishni boshlaydi. Lekin unga haqiqiy mashhurlikni, Aksel hayoti davomida villa qurilishi bilan bog‘liq xotiralarni aniq yozib o‘tgan “San Mikele haqida Afsona” nomli kitob-avtobiografiyasi keltirdi. Ana shu kitob tufayli Aksel Munte ismi shved mualliflari ichida eng kitobxoni ko‘p uchlik ichiga kiradi.
San Mikele villasi eng baland tepalikda joylashgan. Aksel Munte-ni ziyorat qiluvchilar tog‘ yo‘lining eng qiya yo‘li bilan muzeyga ekskursiyaga borishadi. Lekin ana shu Kapri orolining panoramali ko‘rinishi, villa galereyasidan Vezuviyga va dengiz oqimiga ochi-ladigan ko‘rinish dunyodagi eng go‘zal manzaralardan hisoblanadi. Munte shaxsiy uy qurilishi uchun sotib olingan yer joyida qachon-lardir imperator qasri bo‘lgan. Shuning uchun quruvchilar guruhi bir necha bora turli xildagi buyumlarni topib olishgan. Keyinchalik ular Aksel Muntening San Mikele villasi kolleksiyalarining bir burcha-gidanjoy olgan. Tepalikda topilgan eksponatlardan tashqari, minnat-dorchilik sifatida bemorlar sovg‘a qilgan buyumlar, auksionda yoki xi.susiy kolleksionerlardan sotib olingan va antik davr ajoyib buyum-lari Munte to‘plamiga kiritilgan edi. Kolleksiya Munte chel el safar-lai idan keltirilgan buyumlar bilan tez to‘lg‘izilar edi. Hozirgi vaqtda Aksel Munte uy muzeyi turli davrlarga bag‘ishlangan ekspozitsiyalar, antik davrdan boshlanib to XX asr san’ati to‘plamini namoyish etadi.
Freskalar va arxitektura elementlari ko‘rinishidagi klassik asr madaniyati (rim, misr, etrusk) juda boy tarzda ochib berilgan. Keng ko‘lamdagi kolleksiyalar autentik interyer bilan faxrlansa bo‘ladi, ay-niqsa, pushti marmardan ishlangan Misr sfinksi haykali San Mikele villaining g‘ururihisoblanadi.
Haykal tashrif buyuruvchilarga teskari devorga yuz qilib o'rnatilgan, shuning uchun sayyohlar uzoq dengizlar ortiga boqib tur-gan sfinksning sirli yuzini ko‘ra olishmaydi.
Keyinchalik Aksel Munte tomonidan butun tepalik sotib olingan, bunday ishga qo‘l urgani esa bu insonning go‘zal xarakterini ko‘rsatib beradi. Tepalikda har yili to‘rg‘ay ovchilari yig‘ilishar, qushlarni ov-lab, tamaddixona va restoranlarga, eng mazali ovqat tayyorlash uchun sotishar edi. Munte bir necha bora ovchilarni to‘xtatmoqchi bo'lgan, lekin uddalay olmagan. Faqatgina butun tepalikni sotib olgan holda bunga erishadi. Hozirgi vaqtda tepalikdagi restavratsiya qilingan qa-dimiy qasrda ornitologlar markazi joylashgan.
San Mikele villaining qurilishi Aksel Munte 90 yoshligida tuga-tilgan. O‘sha paytda doktor Muntening ko‘zlari xiralashib qolgan edi. Umrining oxirgi yillarini Gustav V ning shaxsiy mehmoni sifatida qi-rollik rezedensiyasida o‘tkazdi. Butun umr mehnatini – San Mikele villasini shved hokimiyatiga topshirdi, shuning uchun shvedlar Kapri orolida o‘zining shaxsiy burchagiga – Aksel Munte uy muzeyiga ega.


XULOSA

Xulosa qilib aytganda, bizning davrimizda ajoyib va mag‘rur qasr Milan tarixiy marka-ziga joylashdi. Qadimda XIV boshlarida, qasrning ilk g‘ishtlari terila-yotganda, uni markazdan chetroqqa qurish rejalashtirilgan edi. Umu-man olganda, qasr himoyalovchi, mustahkam mudofaa vazifasini o‘tash uchun qurilgan. Inshootning tamal toshi, sulolasi Milanni ikki asr (1277 -1447) boshqargan gersog Galeatsso II Viskonti boshqargan paytdan, 1368-yilda qo‘yilgan. Sfors qasrining qurilishini esa Milan hokimiyatini 1450-yilda bosib olgan Franchesko Sforsa boshqardi.

1466-yil Franchesko Sfors vafotidan so‘ng, uning vorislari qasrni gersog qarorgohiga xos ko‘rinish berib qurilishni davom ettirishadi. Bezak ishlariga o‘sha davrning mohir ustalari Leonardo da Vinchi, Bramante, Filaretelarni chaqirishadi. Aynan shu davrda qasrning hozirgi vaqtgacha o‘zining go‘zalligini yo‘qotmagan, muhtasham interyerlari yaratilgan. Qasrda ichki hovlichalar, arkadalar bilan o‘ralgan go‘zal maydon paydo boidi.
XV asr oxirlarida qasr eng go‘zal va boy qasrlardan biri bo‘ldi. Italiya urushi boshlanganidan so‘ng qasr xo‘jayini Lyudovik Sfors qasrni tashlab qochib ketdi, uning barcha mol-mulkini fransuz qiroli Lyudovik XII egallaboldi.
Biroq uning vakili Fransisk I qasrga nisbatan sovuqqon bo‘lgan, chunki u fransuz Shamborini va italyan Montenblo qasrlarini xush ko‘rar edi. Qasr doimiy bo‘sh turaverdi, 1521-yil chaqmoq ta’siridan Filiarete minorasi qulab tushdi, omboridagi poroxning portlashi nati-jasida katta talofat ko‘rdi. Yaxshiyamki, atrofdagilarga zarar tegma-di. Ispanlar boshqaruvi davrida qasr o‘zining asl mudofaa vazifasini o‘tadi. Shahar mudofaa binolarini mustahkamlash vazifasi bilan ispan yer egasi Fen-ante Gonzaga shug‘ullanib, qasrni yulduz shaklidagi qurilishlarqatorigaqo‘shdi.
Napaleon boshqaruvi paytida, vatanparvar gersoglar hukmronligi-ga qarshi xalq bir necha marotaba imperatorga gersoglarning g‘ururi bo‘lgan Sfors qasrini fransuz Bastiliya qasriga o‘xshab buzib tashlash talabi bilan chiqishgan.