Iston respublikasi qurilish vazirligi toshkent arxitektura-qurilish universiteti qurilishni boshqarish fakulteti

Ko’kalamzor hududlar
O‘ta yirik, yirik va katta shaharlarda 17-19 m²/kishi, o‘rta shaharlarda 14-16 m²/kishi, kichik 11-13 shaharlarda m²/kishi miqdorida loyihalanadi (2-jadval).
2-jadval

Umumiy foydalanish ko‘kalamzorlari turlari	Ko‘kalamzorlar nisbiy maydoni, m^2/kishi, turli landshaft-iqlim sharoitlarida joylashgan turli kattalikdagi shaharlar uchun (16 m^2/kishi turar joy bilan ta’minlash normasida)
	O’ta yirik, yirik va katta		o‘rta			kichik
	Tekislik va tog‘oldi voha-lari	Cho‘l-sahro voha-lari, qo‘riq yerlar	Tekis-lik va tog‘-oldi vohala-ri	Cho‘l-sahro voha-lari, qo‘riq yerlar	Cho‘l-sah-ro-lar		Tekis-lik va tog‘-oldi vohalari	Cho‘l-sahro voha-lari, qo‘riq yerlar	Cho‘l-sah-ro-lar
Shahar parklari	4	3	5	4	3-4		6	5	2-3
Tuman parklari	4	3	-	-	-		-	-	-
Xiyobon va sayrgohlar	2	2-3	2	1-2	1 gacha		2-3	1-2	1 gacha
Jami	10	8-9	7	5-6	4-5		8-9	6-7	3-4
Turar joy tumanlaridagi bog‘lari	4-5	3	4-5	3-4	2-3		-	-	-
Mavzelardagi umumiy foydalanish ko‘kalamzorlari	3-4	2-3	3-4	2-3	2		3-4	2-3	1-2
Jami	7-9	5-6	7-9	5-7	4-5		3-4	2-3	1-2
Hammasi bo‘lib	17-19	13-15	14-16	11-13	8-10		11-13	8-10	4-6

Shahar Park maydoni
Umumiy shahar ahamiyatiga ega bo'lgan umumiy foydalaniladigan obodonlashtirilgan hududlarning maydoni eng yirik, va yirik shaharlar uchun 1 aholiga 10 m2 va o'rta shaharlar uchun 7 m2 ga teng bo'lgan ko'kalamzorlashtirilgan hududlarning normallashtirilgan ko'rsatkichi sifatida aniqlanadi.
Shahar markazi maydoni
Umumiy shahar ahamiyatiga ega bo'lgan jamoat maydonlarining maydoni har bir aholi uchun 8 m² ga teng bo'lgan hududlar maydonining normallashtirilgan ko'rsatkichi sifatida aniqlanadi.
Qabriston maydoni
Bu ko’rsatkich uchun har 1000 kishiga 0.24 ga maydon ajratiladi. Shunda har bir aholi uchun maydon to’g’ri keladi.
Boshqa maydonlar


Tashqi transport zonasi
Bu shaharsozlik hududining 2-5 foizini tashkil etadi (shaharning umumiy maydoni, ya'ni ommaviy dam olish zonasidan tashqari barcha funktsional zonalarning maydoni).
Transport hududi
Umumiy hududni 12% izi transport yo‘llari uchun yer maydonini tashkil etadi.
3-jadval

Xizmat ko‘rsatish muassasalari va korxonalari	Aholiga xizmat ko‘rsatuvchi guruhning solishtirma og‘irligi, aholi joylari guruhlari bo‘yicha, %
	shaharlar					Shahar turidagi posyolkalar (7 ming kishigacha)	Qishloq aholi punktlari
	ulkan	yirik	katta	o‘rta	kichik
Bolalarning maktabgacha muassasalari	2,1-2,3	2,1-2,3	2,2-2,4	2,2-2,4	2,2-2,6	2,5-2,9	2,5-2,9
Umumta’lim maktablari va maktabdan tashqari bolalar muassasalari	3,5-3,8	3,5-3,8	3,6-3,9	3,7-4,0	3,8-4,1	3,8-4,4	3,84,4
Madaniy va san’at muassasalari	1,9	1,6	1,3	1,0	1,0	0,5	0,9
Sog‘liqni saqlash muassasalari	3,5	3,3	3,2	3,0	2,8	1,8-2,1	1,9
Fizkultura va sport muassasalari	0,3	0,3	0,3	0,2	0,2	0,2	0,2
Savdo korxonalari	3,8	3,6	3,4	3,3	3,2	2,0	2,1
Umumiy ovqatlanish korxonalari	1,3	1,2	1,2	1,0	1,0	1,0	1,0
Boshqarma va moliyaviy tashkilotlar va muassasalar	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,6	0,4
Aloqa korxonalari	0,8	0,7	0,6	0,5	0,4	0,4	0,4
Maishiy xizmat korxonalari	2,3	2,3	2,3	2,3	2,0-2,2	1,8-2,	1,6
Kommunal xo‘jalik muassasalari:
shahar transporti	1,3	1,2	1,0	0,7	0,4-0,5	0,2	0,1
injener-texnik xizmatlari	1,3	1,3	1,4	1,5	1,5	1,5	1,5
yashash-foydalanish xizmatlari	0,5	0,5	0,5	0,5	0,3	0,3	0,2
boshqalar	0,4	0,4	0,5	0,6	0,7	0,9	0,9
Jami	23,5-24,0	22,5-23,0	21,5-22,5	20,0-21,5	19-20	17,5-19,0	17,5-18,5

3.2. Shaharning aholisi sonini aniqlash
Berilgan variant bo’yicha sanoat korxonalari, boshqa tashkilotlar hamda transport turlari quydagilardan iborat:
Sanoat korxonasi
1. Avtomobil kollektorlari zavodi - 10 ming kishi. -18 gektar.
2.Kimyoviy zavod - 7.0 ming kishi 15 ga.
3.Shisha idishlar zavodi - 0,7 ming kishi 10 ga.
4.To'qimachilik fabrikasi - 5.0 ming kishi 5 ga.
5.Yig'ma temir-beton zavodi - 0,33 ming kishi 5 ga.
6.Plastik zavod - 4.0 ming kishi 5 ga.

A-Shaharni tashkil etuvchi kadrlarning mutlaq soni A=27030 odam

Boshqa tashkilotlar 0,8 kishi.
1.Universitet - 4.0 ming kishi 5ga.
2.Institut - 3.0 ming kishi 4.0 ga
3.Texnik maktab - 1.0 ming kishi 3.0 ga
4.Kollej - 0,9 ming kishi 2.5 ga.
5. Loyiha ilmiy-tadqiqot instituti - 1.2 ming kishi 1.5 ga.
6.Shahar hokimligi - 0.5 ming kishi 1.0 ga.
7.Tuman hokimligi - 0.3 ming kishi 0.5 ga.
8. Yoshlar teatri - 0.2 ming kishi 1.0 ga.
9.Qo'g'irchoq teatri - 0,25 ming kishi 1.2 ga.


Transport turlari
1.Suv - 0.14 ming kishi 3.0 ga
2.Havo transporti - 3,5 ming kishi 200 ga.
3.Temir yo'l transporti - 3.0 ming kishi. 10ga

Shahar aholisini mehnat balans usulidan foydalanib yuqorida keltirilgan formilalar orqali hisoblaymiz. Yangi shahar aholisi quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi:

bu yerda: N – aholi soni , odamlar;
A - ma'lum bir hududda doimiy yashovchi shaharni tashkil etuvchi xodimlar soni, odamlar; A=27030
p - mehnatga layoqatli aholi ulushi, 44 %;
q - uy xo'jaligida va yordamchi xo'jalikda band bo'lgan mehnatga layoqatli yoshdagi aholining ulushi, 5%;
y - ishdan tashqari o'qiydigan mehnatga layoqatli yoshdagi talabalar ulushi, 4%;
u - mehnatga layoqatli yoshdagi mehnatga layoqatsizlar ulushi, 2%;
n - ishlaydigan pensionerlarning ulushi, 3,7%;
b - aholining xizmat ko'rsatish guruhining ulushi, 20%.


= 161 856 odam

Demak aholining umumiy soni N= 161 856 odam dan iborat ekan. Ushbu aholiga kerakli yer maydaonini hisoblaymiz

Aholi yashash hududi
ShNQ 2.07.01-03* ( 18m²) – bu ko‘rsatkich bir kishiga 18 m² deb hisoblanadi.
S_T = =291.3 ga
291.3 gektar (xonadonlar uchun yer maydoni kerak).
Bog‘cha hududi
ShNQ 4.13.51-04 (14%) – Umumiy aholini 14% izi bog‘cha yoshidagi bolalar sonini tashkil qiladi.
161856 * 0,14 = 22659 ta (bog‘cha yoshidagi bolalar soni)
= 68 gektar (bog‘cha uchun yer maydoni)


Maktab hududi
ShNQ 4.13.51-04 (23%) - Umumiy aholini 23% izi maktab yoshidagi bolalar sonini tashkil qiladi.
161856* 0,23 = 37226 ta (maktab yoshidagi bolalar soni)
= 149 gektar (maktab uchun yer maydoni)
Kollej yoshdagi aholi
(7%) - Umumiy aholini 7% izi kollej yoshidagi bolalar sonini tashkil qiladi.
161856 * 0,07 = 11330 ta (kollej yoshidagi bolalar soni)
= 45.3 gektar (kollej uchun yer maydoni)
Markaz
= 97 gektar (markaz uchun yer maydoni)
Park
= 129.5 gektar (park uchun yer maydoni)
Alleya va bul’var
= 48.5 gektar (alleya va bul’var uchun yer maydoni)
Qabriston maydoni
=38.8 gektar (Qabriston uchun maydon)
Komunal-ombor maydoni
=32.4 gektar (komunal-ombor uchun maydonlar)
Boshqa maydonlar
=242.7 gektar (boshqa yer maydonlar uchun maydonlar)
Umumiy yer maydoni:
S=291.3+68+149+45.3+97+129.5+48.5+38.8+32.4+242.7+18+15+10+5+5+5+5+4+3+2.5+1.5+1+0.5+1+1.2+3+200+10=1433.2 gektar
Transport hududi
(12%) – Umumiy hududni 12% izi transport yo‘llari uchun yer maydonini tashkil etadi.
1433.2 * 0,12 =172 gektar (transport yo‘llari uchun yer maydoni kerak)
S_umumiy=1433.2+172=1605.2 gektar
Shahar =161856 kishi.
= 1605.2 Ga.


3.3. Shaharning istiqbolli kelajak aholisi sonini aniqlash (10 yil ichida)
Shaharning istiqbolli kelajak aholisi sonini quyidagi fo’rmila orqali aniqlaymiz:
A = a * ( 1+ * T )
A - o‘sgan aholi soni.
P = 1,4 P- demografiyani o‘zgarish koefitsent (1,4).
a = 150141 a – aholining hozirgi kundagi soni.
T = 10 yil T – (10 yil) ichida aholini o‘sishi.
A = a * ( 1+ * T ) = 161856 * (1+ * 10 ) = 184515 kishi
A-a = 184515-161856=22660 kishiga Shahar aholisi ko’paygan
Aholi yashash hududi
ShNQ 2.07.01-03* ( 6 ) – bu ko‘rsatkich bir oilada 5-6 kishidan iborat deb hisoblanadi.
22660 : 6 = 3776 ta (xonadon kerak)
22660 * 0,06 = 226.6 gektar (xonadonlar uchun yer maydoni kerak).
Bog‘cha hududi
ShNQ 4.13.51-04 (14%) – Umumiy aholini 14% izi bog‘cha yoshidagi bolalar sonini tashkil qiladi.
22660 * 0,14 = 3172 ta (bog‘cha yoshidagi bolalar soni)
= 9.5 gektar (bog‘cha uchun yer maydoni)
Maktab hududi
ShNQ 4.13.51-04 (23%) - Umumiy aholini 23% izi maktab yoshidagi bolalar sonini tashkil qiladi.
22660 * 0,23 = 5211 ta (maktab yoshidagi bolalar soni)
= 20.8 gektar (maktab uchun yer maydoni)
Kollej yoshdagi aholi
(7%) - Umumiy aholini 7% izi kollej yoshidagi bolalar sonini tashkil qiladi.
22660 * 0,07 = 1586 ta (kollej yoshidagi bolalar soni)
= 6.3 gektar (kollej uchun yer maydoni)
Ishga layoqatli aholi soni
ShNQ 2.07.01-03* bo‘yicha umumiy aholini (44%) izi ishga layoqatli aholi qatlamini tashkil qiladi.
Ishga layoqatli aholi qatlamini (6%) ni ishga layoqatli lekin uyda o‘tiradigan aholi qatlami, (2,5%) ni nogironlar tashkil qiladi. Bu ikkala foizlarni qiymatini ishga layoqatli aholi qatlamidan ayiramiz.
22660* 0,44 = 9970ta (ishga layoqatli aholi qatlami)
9970 * 0,06 = 598 ta (ishga layoqatli lekin uyda o‘tiradigan aholi qatlami)
9970 * 0,025 = 249 ta (nogironlar soni)
9970-598-249=9123 ta
Markaz
= 13.6 gektar (markaz uchun yer maydoni)
Park
= 18 gektar (park uchun yer maydoni)
Alleya va bul’var
= 6.8 gektar (alleya va bul’var uchun yer maydoni)
Komunal-ombor maydoni
=4.5 gektar (komunal-ombor uchun maydonlar)
Boshqa maydonlar
=34 gektar (boshqa yer maydonlar uchun maydonlar)
Umumiy yer maydoni:
226.6+9.5+20.8+6.3+13.6+18+6.8+4.5+34 = 340.1 gektar
Sanoat hududi uchun yer maydoni
340.1 * 0,15 = 51 gektar (sanoat hududi uchun yer maydoni)
340.1+51=391.1 gektar
Transport hududi
(12%) – Umumiy hududni 12% izi transport yo‘llari uchun yer maydonini tashkil etadi.
391.1 * 0,12 = 47 gektar (transport yo‘llari uchun yer maydoni kerak)
391.1+47 = 438.1 gektar
10 yil davomida o‘sgan 22660ta aholi uchun 438.1 gektar umumiy yer maydoni kerak ekan.

IV. Xulosa
Biz bu kursh ishini qilish davomida umumiy aholiga turli soholarda ishlashiga qarab qancha miqdorda yer kerakligini aniqladik yana kelgusi 10yil davomida aholi o’sishini hisobga olib ular uchun kerakli yer maydonini hisoblab chiqdik .
Bu kurs ishini qilishda turli hil adabiyotlar qurilish vazirligining saytlaridan foydalandik va hozirda bolayotga yangi qurilish abektlari haqida ham malumotlar topladik bu juda qiziqarli boldi.
V. Foydalanilgan adabiёtlar
1. Gruzdev V.M., “Osnovi planirovka gradostroitelstva i naselennix mest” Uchebnoe posobie, Nijniy Novgorod NNGASU 2017.
2. Ismuxamedova D.U., “Shaxarsozlik asoslari” O‘quv qo‘llanma, TAQI 2000y.
3. Mirzaev M.K., “Shahar va qishloq aholi punktlarini rejalashtirish” Darslik. TAQI., Toshkent-2014g.
4. “Smart Cities: The internet of Things, People and Systems” Schahram Dustbar, Stefan Nactic, Ognjen Scekis, Springer; 1st ed. 2017 edition (June 1, 2017).
5. Snejinskaya E.Yu., “Osnovы gradostroitelstva i planirovka naselennыx mest” MGUGiK Moskva-2021.
6. Mirziyoev Sh.M., O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni 2022-2026 yillarga mo‘ljallangan yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasi 28.01.2022 yil PF-60.
7. Avdotin L.N., Letava I.G., Smolyar I.M., “Gradostroitelnoe proektirovanie” M.Stroyizdat 1989 g.
8. Bazavluk V. A., Predko E. V., «Osnovы gradostroitelstva i planirovka naselennыx mest: jiloy kvartal» Tomsk-2020
9. ShNQ 2.07.01–03* “Shahar va qishloq aholi punktlari hududlarini rivojlantirish va qurilishini rejalashtirish”, Goskomarxitektstroy O‘zR., 2009 g.
Internet saytlari

1. 
   www. a-len.ru
   
2. 
   www. proekts.ru
   
3. 
   www. 5ballow.qip.ru
   
4. 
   www. bestreferar.ru
   
5. 
   www. archrecord.construction.com
   
6. 
   Googlehttp://www.google.com/http://www.Google.com/.
   
7. 
   Alta Vista http://www.altavista.com/