Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot institutining

43
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
qismidan  kamrog‘i  maktablarni  qayta  ochish  bo‘yicha  qayta  ro‘yxatdan  o‘tish, 
darslarda qatnashishni monitoring qilish bo‘yicha takliflarni kiritgan.
Shundan keyin o‘qish tiklangandan keyingi kuzatuvlar yutuqlar mavjudligini 
ko‘rsatgan,  chunki  maktablarning  yopilishi  boshlanganidan  bir  yil  o‘tgach, 
mamlakatlarning 85%i boshlang‘ich va o‘rta maktab o‘quvchilarining maktabga 
borishiga erishilgan. (5-4- rasm).
Yuqori  daromadli  mamlakatlarda  50%ga  yaqin  maktablar  ochilganda, 
o‘quvchilarning  deyarli  barchasi  maktabga  borganligini  ma’lum  qilingan.  Shu 
bilan birga, daromadi past va o‘rta bo‘lgan mamlakatlarning 1/3 qismi, maktablar 
ochilganida o‘quvchilarining barchasi o‘qishga qaytishganini e’tirof etgan. Dunyo 
miqyosida  barcha  mamlakatlarda  boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarining  davomat 
darajasi  pastligi  aytilgan  (daromadi  past  bo‘lgan  mamlakat  guruhlaridan 
tashqari).
Maktablarning  yopilishining  o‘quvchilar  farovonligiga  salbiy  ta’sirini 
minimallashtirish  maqsadida  daromadi  o‘rta  va  yuqori  bo‘lgan  mamlakatlarda 
o‘quvchilarning  psixologik  va  ruhiy  salomatligi  qo‘llab-quvvatlangan.  Shu  bilan 
birga,  daromadi  past  bo‘lgan  mamlakatlar  ushbu  turdagi  qo‘llab-quvvatlash 
haqida ma’lumot kam bergan.
Dunyo  miqyosida,  mamlakatlarning  2/3  qismidan  ko‘prog‘i  maktablar 
ochilganda  boshlang‘ich  va  o‘rta  maktab  o‘quvchilari  uchun  o‘qishdagi 
bo‘shliqlarni bartaraf etish bo‘yicha korreksiya choralari keng tatbiq etilganligini 
ma’lum qilgan (5-6-rasm). Bu so‘rovnoma oldingi bosqchilariga nisbatan o‘sish 
borligini ko‘rsatadi. 

---

44
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI 
 
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI 
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
Umuman  olganda,  so‘rovnoma  natijalariga  ko‘ra  aksariyat  mamlakatlar 
bolalarning  maktablarga  qaytishini  qo‘llab-quvvatlash  borasida  yutuqlarga 
erishmoqda.  Biroq,  ba’zi  kamchiliklar  saqlanib  qolgan.  Maktabga  qaytishda 
maktabgacha  yoshdagi  o‘quvchilarni  kuzatib  borish  va  qo‘llab-quvvatlash 
ehtimoli ancha past bo‘lgan. Ushbu bo‘shliqni bartaraf etish bo‘yicha harakatlar 
hozirgi inqirozning eng yosh o‘quvchilarga bo‘lgan uzoq muddatli ta’sirini nafaqat 
kamaytiradi, balki kelajakdagi inqirozlarga qarshi ta’lim tizimining barqarorligiga 
hissa  qo‘shadi.  Daromadi  past  bo‘lgan  mamlakatlarda  qizlarning  maktabga 
qaytishini  qo‘llab-quvvatlashga  qaratilgan  chora-tadbirlarning  yetishmasligi 
ham  e’tiborni  o‘ziga  tortadi.  Chunki  bu  sharoitda  o‘spirin  qizlar  maktablarning 
uzoq  muddat  yopilishidan  keyin  maktabni  tashlab  ketish  ehtimoli  katta  ekani 
aniqlangan. 
Aksariyat  mamlakatlar  sohalarning  boshqaruvini  muvofiqlashtirishni  talab 
qiladigan choralardan kam foydalangan. Bu ajablanarli bo‘lmasligi mumkin, lekin 
shuni ham e’tiborga olish kerakki, murakkab, ko‘p tarmoqli tadbirlar ko‘pincha 
barcha tizimlarning samaradorlik darajasini yanada oshirishi kuzatilgan. Masalan, 
sog‘liqni  saqlash  va  ovqatlanish  sohalari  bilan  muvofiqlashtirish,  maktablar 
yopilishining ko‘p o‘lchovli ta’sirini bartaraf etish uchun juda muhimdir. Ushbu 
sohada,  ayniqsa,  daromadi  past  bo‘lgan  mamlakatlar  keng  ko‘lamli  qo‘llab-
quvvatlashga muhtoj.
O‘zbekiston:
Karantin  qoidalarining  yumshatilishi  kasallik  holatlarining  ortishiga  olib 
kelishi  mumkinligi,  ularni  davolashga  ham  qo‘shimcha  vaqt  talab  etilishi 
kerakligi  hamda  o‘qish  boshlanishidan  avval  ularni  davolab,  kamaytirish 
muhimligi kabi faktorlarni inobatga olib ekspertlar fikridan kelib chiqqan holda, 
2020-2021-o‘quv  yili  14-sentabrdan  2  ming  635  ta  umumta’lim  maktabi  ota-
onalar talabiga ko‘ra an’anaviy, shu bilan birga, masofaviy shaklda ish faoliyatini 
boshlagan.

---