Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot institutining

31
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
II BOB. O‘QUVCHILAR BILIMINI BAHOLASH VA IMTIHONLAR
O‘quvchilarning  bilimlarini  baholash  va  nazorat  qilish  turli,  ammo  muhim 
vazifalarni  bajaradi.  Bilimlarni  baholash  o‘quvchilarning  bilim,  ko‘nikma  va 
malakalari  haqida  ma’lumot  to‘plashga  yo‘naltirilgan  bo‘lsa,  imtihonlardan 
esa  o‘quvchilarni  keyingi  sinfga  o‘tkazish  va  ta’limni  davom  ettirish  uchun 
foydalaniladi. 
So‘rovnoma  asosida  mamlakatlar  maktab  yopilishlariga  javoban  o‘z 
faoliyatini baholash va tekshirish amaliyotlarini qanday moslashtirganlari haqida 
muhim ma’lumotlar olingan. 
Maktablar birinchi marta yopilgandan so‘ng mamlakatlar o‘z o‘quvchilarining 
bilimlarini qanday baholashi va davlat imtihonlaridan qanday o‘tkazishi muhim 
ahamiyatga  ega.  Butun  dunyodagi  ta’lim  vazirliklari  2019-2020-o‘quv  yilida 
davlat imtihonlarini o‘tkazish tartibiga o‘zgartirish kiritganlar. Ushbu o‘zgarishlar 
quyidagilardan iborat bo‘lgan:
(a) imtihonlar qoldirilgan/ko‘chirildi; 
(b) sinovlar mazmuni o‘zgartirilgan; 
(c) imtihon o‘tkazish usuli o‘zgartirilgan; 
(d) sog‘liqni saqlash va xavfsizlik bo‘yicha qo‘shimcha choralar joriy etilgan; 
(e) muqobil baholash shakllari kiritilgan; 
(f) imtihonlar bekor qilingan va muqobil yondashuvlardan foydalanilgan. 
Deyarli  barcha  respondentlarning  95%i  davlat  imtihonlariga  o‘zgarishlarni 
amalga  oshirganini  ma’lum  qilgan.  Davlat  imtihonlaridagi  o‘zgartirishlar 

---

32
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI 
 
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI 
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
boshlang‘ich ta’limda 63%, o‘rta ta’limda 59%, yuqori sinflarda esa 75%ni tashkil 
qilgan.
Ta’limda  o‘zgartirish  kiritgan  mamlakatlarning  hech  biri  ta’lim  mazmunini 
tubdan  o‘zgartirish  siyosatini  olib  bormagan.  Ayrim  mamlakatlar  imtihonlarni 
bekor qilgan bo‘lsa, boshqalari imtihonlarni kechiktirish yoki davlat imtihonlari 
o‘rniga muqobil baholashni taklif qilishgan. 
Davlat imtihonlarini kechiktirish yoki qoldirish barcha aholi guruhlari uchun 
ma’qul yondashuv bo‘ldi, vaholanki, u daromadi kam va o‘rtachadan kam bo‘lgan 
mamlakatlarda keng tarqalgan.
Butun  dunyoda  30%  mamlakatlar  boshlang‘ich  sinflarda  va  18%  o‘rta 
ta’limning  yuqori  sinflarida  imtihonlarni  bekor  qilgan.  Ayrim  mamlakatlar 
sog‘liqni saqlash va xavfsizlik standartlarini takomillashtirish, imtihon mazmunini 
o‘zgartirish yoki imtihonlarni onlayn o‘tkazish chora-tadbirlari orqali imtihonlarni 
yengillashtirish siyosatini joriy qilgan. O‘rta maktabning yuqori sinflaridagi davlat 
imtihonlari aksariyat mamlakatlarda muhim ahamiyatga ega bo‘lib, odatda oliy 
ta’limga kirishda ishlatiladi.
Imtihon mazmunini o‘zgartirish, asosan, daromadi kam yoki o‘rtacha bo‘lgan 
mamlakatlar uchun xos bo‘ldi. Daromadi yuqori bo‘lgan mamlakatlarda imtihon 
o‘tkazish usulini o‘zgartirish keng tarqalgan. 

---