|
2-BOB. ODDIY (ODDIY) FOYDALI NAZARIYA
1. Oddiy foyda nazariyasi asosiy nazariy pozitsiyalari (postulatlar)
Oddiy foyda nazariyasi iste'molchilarning afzalliklarini taqqoslash va tartibga solishga asoslangan.Ushbu nazariyada iste'molchi o'z imtiyozlarining mavjudligiga qarab, eng ko'p afzal qilingan mahsulotni yoki tovarlar to'plamini tanlash orqali foydaliligini maksimal darajada oshiradi."Imtiyozlar bo'yicha iste'molchi 3 taxminlaridan foydalanadi:
. Taqqoslash haqida taxmin. Xaridni amalga oshiruvchi iste'molchi har doim yaxshi to'plamlarning qaysi birini boshqasidan yaxshiroq deb bilishi yoki ularni teng deb bilishi mumkin. Misol uchun:
a) A to'plami B ni afzal ko'radi;
b) a to'plami B ni kamroq afzal ko'radi;
C) a to'plami B ga teng.
Ushbu imtiyozlar tovarlarning narxini hisobga olmaydi. Tranzitivlik haqida taxmin: agar iste'molchi B to'plamini afzal ko'rsa va C to'plamida o'rnatilgan bo'lsa, iste'molchi a to'plamini afzal ko'radi. iste'molchining imtiyozlarining tranzitivligi haqidagi taxmin, ma'lum bir qaror qabul qilish va uni amalga oshirish uchun iste'molchi ba'zi imtiyozlardan va ularning to'plamlaridan boshqalarga doimiy ravishda toqat qilishi kerak degan ma'noni anglatadi. Ushbu taxmin imtiyozlarning mustahkamligini kafolatlaydi.
. To'yinmaslik haqidagi taxmin: barcha mahsulotlar iste'molchi uchun kerak, ularning umumiy foydasi har doim ijobiydir. Boshqa so'zlar bilan aytganda, iste'molchilar har doim kichik har qanday yaxshi ko'proq afzal."
Shunday qilib, oddiy foyda nazariyasining asosiy postulatlari iste'molchining taqqoslanishi, tranzitivligi va to'yinmaganligi haqidagi taxminlardir.
2.2 Befarqlik egri va almashtirish qonuni (substitution)
Ikki mahsulotning iste'mol imtiyozlari tizimi grafik jihatdan befarqlik egri shaklida taqdim etilishi mumkin. "Befarqlik eğrisi, har bir nuqtasi bir xil darajadagi ehtiyojlarni qondiradigan ikkita mahsulotning iste'mol to'plamlari kombinatsiyasini ko'rsatadigan chiziqdir.
Gorizontal o'qda biz bir xil mahsulot (Qx) miqdorini vertikal - boshqa mahsulot miqdori (Qy) bilan kechiktiramiz. Mahsulotlarning to'rtta birikmasidan har biri a, B, C, D. nuqtasi bilan ifodalanadi, ammo bu kombinatsiyalar yagona emas (masalan, qx mahsulotining 7 ta qy mahsulotiga mos keladi). Ushbu egri har qanday nuqtasida, har biri iste'molchi tomonidan teng ravishda baholangan tovarlar to'plamiga mos keladi.
Befarqlik egri turi quyidagi naqshning mavjudligi bilan izohlanadi: iste'molchi qancha mahsulotga ega bo'lsa, unda kamroq mahsulot miqdori ko'proq A mahsulotini olish uchun ehson qilishga tayyor.
Bir mahsulot (masalan, Qx) sonining ko'payishi va boshqa birliklarning kamayishi natijasida egri chiziqqa aylanadi. Bunday egri traektori tez-tez Real hayotda namoyon bo'ladigan xususiyatning natijasidir, bu esa almashtirish qonuni deb ataladi: ehtiyojlarning umumiy qondirilishini saqlab qolish, bir tovarning iste'molini kamaytirish boshqa iste'molning o'sishi bilan qoplanishi mumkin. Shunday qilib, a nuqtadan b nuqtasiga ko'chirilganda, rasmda ko'rsatilgan egri. 2.2.1, mahsulotning etti birligidan beshtasini qo'shimcha birlik bilan almashtiramiz. Biroq, b nuqtadan C ga ko'chib o'tganda, biz faqatgina bitta mahsulotni bizning ixtiyorimizda qoldirib, qo'shimcha birlik va boshqalarni olish uchun x-ni taqdim etamiz.»
"Turli xil tovarlar (x va Y) ning barcha to'plamlari bo'yicha imtiyozlarni tavsiflash befarqlik egri xaritasi yordamida amalga oshirilishi mumkin. Befarqlik egri xaritasi-bu befarqlikning turli egri chiziqlari bo'lib, ularning har biri turli darajadagi foyda keltiradi.
Shakldagi befarqlik egri xaritasiga kiritilgan har bir befarqlik egri. 2.2.2 iste'molchi bir xil bo'lgan tovarlar to'plamini tavsiflaydi, ammo befarqlikning egri o'zlarini ehtiyojlarni qondirish darajasiga ko'ra tartiblaydi. Bundan tashqari, befarqlik egri koordinatalar boshidan olib tashlanadi, ehtiyojlarni qondirish darajasi qanchalik yuqori va shuning uchun tovarlar to'plamining foydasi. U3 befarqligi egri, U1 va U2 egri ehtiyojlarni qondirishning eng yuqori darajasini tavsiflaydi va shuning uchun bu egri tomonidan tasvirlangan befarqlik to'plamlari iste'molchiga kamroq foyda keltiradi".
Shunday qilib, befarqlik eğrisi, har bir nuqtasi, ehtiyojlarni qondirish uchun bir xil darajada bo'lgan ikki mahsulot kombinasyonlarının birlashmasini ko'rsatadigan bir chiziq degan xulosaga kelish mumkin. Bir mahsulot sonining ko'payishi va iste'molchining ehtiyojlarini umumiy qondirishni saqlab qolishda boshqa birliklarning kamayishi natijasida almashtirish qonuni namoyon bo'ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
