|
1.3 Umumiy va marginal foyda: toifalarning mohiyati, ularni o'lchash usullari, ularning amaliy ahamiyati
Umumiy va marginal foyda haqida gapirishdan oldin, "foyda"nima ekanligini tushunamiz. Foyda-tovarlar yoki xizmatlarni iste'mol qilish yoki har qanday faoliyatni amalga oshirishda olgan shaxslarning ehtiyojlarini qondirish darajasi. Moddiy manfaatlar o'z-o'zidan muhim emas, lekin ularning yordami bilan odamlar o'z ehtiyojlarini qondirishadi, masalan, ochlikni qondirish, ob-havodan himoya qilish, uy konforlari. Har bir inson o'z yo'lida bu yoki boshqa yaxshilikni qadrlaydi. Bir so'z bilan aytganda, foyda - insonning yaxshilik haqidagi hukmidir.
Odatda iqtisodchilar umuman foydaning foydasini emas, balki ma'lum miqdorda foyda olishni hisobga olmaydilar. Bu shuni anglatadiki, iste'molchi o'zi uchun non va suv kabi foydali emas, balki ushbu mahsulotlarning ma'lum bir miqdorining foydasi.
Dasturning ikki shakli mavjud: umumiy (umumiy) va chegara.
"Umumiy foyda, ma'lum bir vaqt ichida foyda iste'mol qilishdan olingan umumiy Mamnunlikning o'lchovidir. Iste'mol miqdori oshgani sayin ortib boradi, lekin iste'mol hajmiga mutanosib emas va u nolga etgunga qadar asta-sekin pasayadi. Boshqa so'zlar bilan aytganda, umumiy foyda - marginal kommunal yig'indisi.
Marginal foyda - har bir keyingi iste'mol tovarlari birligidan olingan qo'shimcha foyda. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, marginal foyda, qo'shimcha birlikni iste'mol qilishda umumiy foydaliligini oshirishdir.
Marginal foyda nazariyasi, umuman olganda, odamlarning ehtiyojlari cheksiz bo'lsa - da, ma'lum bir mahsulotga bo'lgan ehtiyojni qondirish mumkin degan fikrga asoslanadi. Cheklangan vaqt ichida xaridorlarning ta'mi o'zgarishsiz qoladigan vaqt ichida iste'molchilar o'zlari xohlagan qadar ko'p mahsulot va xizmatlarni olishlari mumkin. Iste'molchilar sotib olgan tovarlar soni qancha ko'p bo'lsa, xuddi shu mahsulotning qo'shimcha birliklarini sotib olish istagi kamroq bo'ladi.
Kantitativ nazariyaning vakillari utilning shartli birligini taklif qilishdi, bu esa 1.3.1 jadvali bilan ifodalangan foydali dasturning miqdoriy tavsifiga kardinalistik yondashuvni belgilab berdi. 1 sahifasida qo'shimcha 26. Misol uchun, agar kishi o'zi uchun bitta muzqaymoqni sotib olsa, u iste'moldan maksimal darajada zavq oladi, ya'ni.umumiy va marginal foyda bir xil miqdorda o'sadi, masalan, 3 utilda. Qisqa vaqt ichida keyingi muzqaymoqdan foydalanganda, uning iste'moli bilan sinovdan o'tgan zavq avvalgi holatdan ko'ra kamroq bo'ladi, ya'ni. umumiy foyda 5 utilga oshadi, keyin marginal foyda 2 util bo'ladi. Uchinchi muzqaymoqni iste'mol qilgandan so'ng, odam kamroq lazzatlanishni boshdan kechiradi, uning umumiy foydasi 6 utila va limit-1 util bo'ladi. To'rtinchi muzqaymoqni iste'mol qilgandan so'ng, odam hech qanday zavq va azob-uqubatlarni boshdan kechirmaydi va umumiy foyda bir xil bo'ladi - 6 utila. Shuning uchun marginal foyda nolga teng bo'ladi. Bu muzqaymoqga bo'lgan ehtiyoj to'liq qondirilganligini anglatadi va iste'mol qilingan muzqaymoqning barcha keyingi birliklari iste'molchiga faqat rahm-shafqat tuyg'usini keltirib chiqaradi. Natijada, umumiy foyda tushadi va uning marginal qiymati salbiy bo'ladi.
Ham umumiy, ham marginal foyda olishning amaliy ahamiyati shundaki, ular iste'molchiga foyda miqdorining foydaliligini (qiymatini) baholashga va muayyan mahsulotni sotib olish uchun eng to'g'ri, maqbul qaror qabul qilishga imkon beradi. Har bir foydali dasturning grafik hisob-kitobi ma'lum miqdorda foyda qiymatini aniq aks ettirishga imkon beradi.
Shunday qilib, umumiy foyda - ma'lum bir vaqt uchun yaxshi iste'moldan olingan umumiy mamnuniyatning o'lchovidir va marginal foyda har bir keyingi iste'mol tovarlari birligidan olingan qo'shimcha yordamdir. Foydaliligini o'lchashning bir necha yo'li mavjud (kardinal va ordinalist). Kardinal yo'nalish vakillari ushbu ko'rsatkichlarning darajasini o'lchash uchun "util" shartli birligini taklif qilishdi. Rezidentlar, har bir iste'molchi uchun har qanday mahsulotning foydasi nazariy jihatdan har doim individualdir, uni o'lchash mumkin emas. Ularning nuqtai nazari bo'yicha, "ordinal, ya'ni tartib" qiymatini kiritish tavsiya etiladi, bu bilan ehtiyojni qondirish darajasini kamaytirish yoki oshirish mumkinligini aniqlash mumkin. Ham umumiy, ham marginal foyda olishning amaliy ahamiyati shundaki, ular iste'molchiga foyda miqdorining foydaliligini (qiymatini) baholashga va muayyan mahsulotni sotib olish bo'yicha maqbul qaror qabul qilishga imkon beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
