Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
vaqtida ko‘rsatmali qurollardan foydalanish va ko‘rsatmali qurollar vositasida 
o‘quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish hamda ularning o‘rganilayotgan tarixiy 
faktlarni, voqea va hodisalarni aynan o‘zini yoki ularning tasvirlarini ko‘rish yordamida 
o‘rganishlari tushuniladi
1
. Ta’lim muassasasida ham, muzey ekspozitsiyasida ham 
ko‘rsatmali metod asosida o‘quvchilarda bugungi kun va o‘tmish to‘g‘risida yorqin va aniq 
tasavvur hosil bo‘ladi, o‘quvchilarning eshitish faoliyatiga ko‘rish va sezish organlarining 
faoliyati ham qo‘shiladi. Shu bilan ularning bilimi yana-da chuqurlashadi, mustahkamlanadi. 
Avvalo, ko‘rsatmali qurol o‘quvchilarning bilim olishida muhim manba bo‘lib xizmat qiladi. 
O‘qituvchining bayoni har qancha to‘liq bo‘lganda ham, o‘quvchilarning voqealar 
to‘g‘risidagi tasavvurlari to‘la bo‘lmaydi. Shuningdek, bezaklardan foydalanmay turib, 
o‘rganilayotgan davrning manzarasini ham to‘la, aniq va chuqur tasavvur qilib bo‘lmaydi. 
Muzey ekspozitsiyasida qo‘yilgan har bir eksponat ko‘rsatmalilik darajasi bilan o‘quvchi 
ongida yaxshi saqlanadi. Ko‘rsatmali metod vositalar orqali usulga yondashadi. Predmet 
ko‘rsatmalilik, tasviriy ko‘rsatmalar, shartli ko‘rsatmali qurollar, texnika vositalar. 
Ko‘rsatmali metod yuqoridagi vositalar asosida usulni qo‘llay oladi. Ular quyidagilar: 
suratlarni tahlil qilish, ma’lumotlarni to‘ldirish, ma’lumot almashish, xaritalarni to‘ldirish, 
filmlar ko‘rish, ovozli ma’lumotlar eshitish, munozara tashkil qilish.
Ko‘rsatmali metod ko‘magida o‘quvchilarda tarixiy tushunchalarni shakllantirishga, 
ularni nazariy xulosalash va umumlashtirishga, yakunlarini, ijtimoiy rivojlanishning obyektiv 
qonuniyatlarini, o‘zaro aloqalarni yaxshiroq tushunib olishlariga yordam beradi, shuningdek, 
o‘quvchilarni estetik jihatdan tarbiyalashning muhim vositasi bo‘lib ham xizmat qiladi.
Ta’lim muassasalarining o‘quv faoliyatida “O‘zbekiston tarixi” fanini o‘qitish jarayonini 
takomillashtirish uchun o‘sha jarayonning mazmuni bo‘lgan darslik, o‘quv qo‘llanma, o‘quv 
reja, o‘quv dastur, ta’lim standartini muzey pedagogikasi imkoniyatlaridan foydalangan 
holda hisobga olish lozim.
O‘zbekiston tarixi yoshlarda bugungi kunda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan 
demokratik islohotlarning mohiyati va natijalarini, milliy, huquqiy davlatchilikni barpo etish, 
demokratik, fuqarolik jamiyat qurish, ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirish 
jarayonlarini o‘rgatadi va yoshlarda ilmiy dunyoqarashni, siyosiy madaniyatni tarbiyalaydi, 
jamiyatda o‘z o‘rnini to‘g‘ri belgilashga ko‘maklashadi. Eng muhimi, davlatning amalga 
oshirayotgan barcha sohalardagi islohotlarining mazmun-mohiyatini chuqur anglab yetadi.