ILMIY AXBOROTNOMA IQTISODIYOT 2017-yil, 2-son himoya qila oladigan Savdo-sanoat palatasi tuzildi.
Bozor infratuzilmasini yaratish, tadbirkorlarni
oʻqitish, imtiyozlar berish, tadbirkorlik
subyektlarini r
oʻyxatga olishning huquqiy asosini takomillashtirish va ularning faoliyatiga aralashishni
cheklash kabilar davlat tomonidan xususiy tadbirkorlikni ra
gʻbatlantirish boʻyicha koʻrilayotgan
choralarning faqat bir qismidir.
Bu imkoniyatlar esa har bir oilaga tadbirkorlikni joriy qilishga keng sharoitlar yaratilishidan
dalolatdir.
Shu bilan birga aytib
oʻtish kerakki, tadbirkorlik faoliyatini tartibga solish hamda
ra
gʻbatlantirish sohasida hali koʻp ishlarni amalga oshirish zarur. Tadbirkorlikni yuritishda teng
b
oʻlgan imkoniyatlar, toʻsiqlar haligacha saqlanib turibdi. Bu muammolarning hal etilishi davlatning
tartibga solish b
oʻyicha funksiyalarini sezilarli darajada qisqartirishni koʻzda tutadi[3].
Tadbirkorlikni faqatgina savdo va sanoat firmalari faoliyati bilan bo
gʻlash mumkin emas, balki
fermer x
oʻjaliklari, tomorqa va dehqon xoʻjaliklari faoliyatlarini ham hisobga olish kerak. Shu tufayli
biz shahar va qishloqda tadbirkorlikni yuritishning
oʻziga xos jihatlarini va samarali usullarini koʻrib
chiqishimiz lozim. Qishloq x
oʻjaligida tadbirkorlik faoliyatini yuritishning samarali shakllari asosan,
dehqon, fermer x
oʻjaliklari va oila pudrati hisoblanadi. Ushbu oilaviy xoʻjaliklarning qiyosiy tahliliga
k
oʻra oilaviy dehqon xoʻjaliklarning qishloq xoʻjaligi yalpi ichki mahsulotidagi ulushi ancha yuqori
ekanligi asoslangan.
Oʻzbekiston Respublikasida 2020 - yilga qadar boʻlgan davrda xizmat koʻrsatish va servis
sohasini, birinchi navbatda, qishloq joylarda rivojlantirish muhim masala hisoblanadi. Kichik biznes
va xususiy tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish orqali qishloq x
oʻjaligida oʻtkazilayotgan
islohotlarning quyidagi vazifalari hal etiladi:
•
qishloqda oila mulkiga va yollanma mehnatga asoslangan oilaviy tadbirkorlik shakllanadi
va rivoj topadi;
•
aholida tadbirkorlik faoliyatidan moddiy manfaatdorlik paydo b
oʻladi va bu orqali oila
mulkidan samarali foydalanishga erishiladi;
•
kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yuritish shakllari ichida chinakam raqobat vujudga
keladi va natijada qishloq x
oʻjalik mahsulotlarini ishlab chiqarish samaradorligi oshadi va eng muhimi
x
oʻjalikning iqtisodiy –moliyaviy koʻrsatkichlarini yaxshilashga oʻzaro intilish kuchayib boradi;
•
kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatidan olingan daromadlarni yanada
k
oʻpaytirish maqsadida ishlab chiqarishni kengaytirishga tadbirkorlarning qiziqishi paydo boʻladi.
Bunday chora-tadbirlar tadbirkorlikning rivojiga yordam beradi, daromadlarni oshirish va
oilalar turmush darajasini tezroq yaxshilanishiga olib keladi. Shu tufayli, kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikfaoliyatini rivojlantirish bugungi kunda mamlakatimiz uchun
oʻta muhim tadbir ekanlini
idrok qilishimiz va unga tegishli e’tibor qaratishimiz lozim.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni q
oʻllab-quvvatlash tizimlarini tahlil qilish quyidagi
vazifalarni aniqlash imkonini beradi:
infratuzilma rivojlanmagan olis va to
gʻli tumanlarda ayollarga oilaviy tadbirkorlikni
rivojlantirish uchun mikrokreditlar ajratish b
oʻyicha resurs imkoniyatlarni aniqlash;
ayollarga yirik sanoat korxonalari tomonidan uyda bajariladigan ishlar va xizmatlarga
buyurtma berish hisobiga uy mehnati ishchi
oʻrinlarini yaratish parametrlarini aniqlash.
Jahon tajribasining k
oʻrsatishicha, barqaror iqtisodiy oʻsishga ega boʻlgan koʻplab davlatlarda
xizmat k
oʻrsatish sohasida ishlovchilarning ulushi 50 foizdan kam emas va bu ijtimoiy va bozor
infratuzilmasi tarmoqlarini ra
gʻbatlantirish va quvvatlash, intensiv omillar va mehnat unumdorligining
oʻsishi hisobiga moddiy ishlab chiqarish tarmoqlarini rivojlantirish orqali ta’minlanadi.
Bizningcha, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatining oilalar ijtimoiy-iqtisodiy
farovonligini ta’minlashdagi beqiyos ulushini hisobga olib ular faoliyatlarini yanada rivojlantirish
uchun quyidagilarni amalga oshirish maqsadga muvofiq:
olis tumanlarda, borish qiyin va ish topishga talab haddan ortiq k
oʻp boʻlgan qishloq
punktlari aholisiga har qanday xizmat k
oʻrsatayotgan tadbirkorlarga 3 – 5 yilgacha soliqlarning bir
qismi yoki barchasidan ozod qilish. Bu oilalarning
oʻz mablagʻlari bilan ishlab chiqarish yoki boshqa
faoliyat turlarini kengaytirish imkonini beradi. Soliqdan imtiyozlar berish hozirgi davrda juda
muhimdir. Chunki, k
oʻpchilik oilalar tadbirkorlikka bozor qonuniyatlariga koʻnikma hosil
qilmaganlar. Bu holat, albatta tadbirkorlik faoliyatiga salbiy ta’sir k
oʻrsatadi. Shu tufayli, oilaviy
tadbirkorlik bilan shu
gʻullanuvchi oilalarga soliq stavkasini pasaytirish hamda, byudjetdan tashqari
jam
gʻarmalarga toʻlanadigan majburiy ajratmalarni kamaytirish lozim;
141
