|
ILMIY AXBOROTNOMA
FALSAFA
2017-yil, 2-son
bilimning ahamiyati jiddiy ravishda ortadi. Aynan shu hodisa falsafiy tadqiqotlarning yangi, axborot
falsafasi deb nom olgan y
oʻnalish rivojlanishining asosiy sababi boʻlib xizmat qilmoqda.
Oxirgi yillarda bir necha mamlakatlarda (jumladan, Rossiya, Buyuk Britaniya, AQSH, Xitoy
kabi) falsafiy tadqiqotlarda yangi y
oʻnalish – axborot falsafasi paydo boʻldi. Jahon ilmiy jamoatchiligi
doirasida ushbu falsafiy y
oʻnalishning mazmuni faol muhokama etilmoqda, bunda Rossiya va Xitoy
olimlari peshqadamlik qilmoqda. Jumladan, rus, xitoy va ingliz tillarida qator ilmiy maqolalar va
monografiyalar chop etildi, xalqaro konferensiyalarda ma’ruzalar qilingan va nashr etilgan, Internet
tarmoqlarida olimlarning ilmiy bahs-munozaralari
oʻtkazilmoqda. Bundan tashqari, 2011 yildan
boshlab Rossiyada muntazam ravishda “Axborot t
oʻgʻrisidagi fanlar ilmiy-metodologik muammolari”
mavzudagi fanlararo ilmiy-metodologik seminar majlislari (yi
gʻilishlari) oʻtkazilmoqda[12-14], unda
turli mamlakatlarning axborot falsafasi sohasidagi natijalari tahlil qilinmoqda.
Zamonaviy ilmiy adabiyotlarda “axborot falsafasi” atamasi yaqinda paydo b
oʻlib, undan xitoylik
olim Lyu Gan
oʻzining “Axborot falsafasi va boʻlgʻusi Xitoy fan va texnika falsafasi asoslari” nomli
maqolasida foydalangan. Unda “kiberfazoning paydo b
oʻlishi va kiberdavrning boshlanishi” bilan
birga paydo b
oʻlgan axborot falsafasini falsafiy tadqiqotlar sohasidagi yangi fan sifatida tan olish
taklif etiladi
[11]. Umuman olganda muallif axborot falsafasining paydo b
oʻlishini oxirgi oʻn yillikda
oʻzini sezilarli darajada namoyish etayotgan jamiyat axborotlashuvi jarayonining rivojlanishi bilan
shartlaydi. Uning ta’kidlashicha, ushbu jarayonning oqibatlaridan biri falsafadagi - “kompyuter bilan
bo
gʻliq burilish” boʻldi, bunda jamiyatning keng miqyosli kompyuterlashtirilishidan kelib chiqishi
mumkin b
oʻlgan oqibatlarni falsafiy anglash boʻyicha urinishlar amalga oshirilmoqda. Bizning
nazarimizda ushbu nuqtaiy-nazar juda tor, shuning uchun unga qisman, ya’ni falsafiy tadqiqotlar
sohasida yangi fanning ajralib chiqishining maqsadga muvofiqligi masalasida q
oʻshilish mumkin.
Ushbu fanning mazmuniga kelganda, bizning fikrimizga k
oʻra, u sezilarli darajada keng boʻlishi
lozim.
Darhaqiqat, axborot falsafasi ilmiy maktabi Xitoyda 30 yildan buyon mavjud b
oʻlib, uning
asoschisi va ilmiy peshqadami professor U.Kundir. Hozirda u Sian Jiaotong universiteti qoshida 2011
- yilda tashkil qilingan Axborot falsafasi xalqaro tadqiqot markaziga rahbarlik qilib kelmoqda. Ushbu
Markazning Xalqaro akademik kengashi tarkibiga Avstriya, Buyuk Britaniya, Ispaniya, AQSH,
Rossiya va Fransiya olimlari kirgan. Markazning asosiy vazifalari maqsadli ilmiy-nashriyot faoliyati,
axborot falsafasi muammolari b
oʻyicha Internet tarmoqlarida munozaralar va xalqaro konferensiyalar
oʻtkazish yoʻli bilan turli mamlakatlar kuchlarini birlashtirishdan iborat[26]. Shunday
konferensiyalarning birinchisi Sianda 2013 - yil oktyabrda
oʻtkazildi.
Umuman olganda shuni ta’kidlash zarurki, axborotning falsafiy muammolarini tizimli ravishda
tadqiq qilish Rossiyada
oʻtgan asrning 60-yillaridayoq boshlangan, uning natijasida axborot falsafasi
Rossiya ilmiy maktabining shakllanishi b
oʻldi. Akademik A.D. Ursul uning asoschisi va tan olingan
peshqadamidir, ushbu sohadagi uning fundamental monografiyalari nafaqat Rossiya, balki boshqa
mamlakatlar mutaxassislariga ma’lum
[19-22]. Ammo Rossiya ilmiy adabiyotlarida axborot falsafasi
tushunchasini birinchi bor 1996 - yil M.N.Sherbinin
oʻz maqolasida foydalangan[23]. Uning fikricha,
“...butun olam tarixiy masshtabida falsafiy bilimlarni
oʻzida butunlik yangi formulasini axborot
falsafasi ta’minlaydi”
[24, B.99].
Ma’lumki, 1968 - yilda A.D. Ursulning axborot tabiati b
oʻyicha birinchi monografiyasi bosilib
chiqqanda, “kiberfazo” (“kibermakon”) va “falsafada kompyuter bilan bo
gʻliq burilish” kabi
tushunchalar ilmiy jamoa
oʻrtasida hali tarqalmagan edi. Shunga qaramasdan, oʻsha vaqtlarda
Rossiyada yangi ilmiy fan - axborot nazariyasining falsafiy jihatlari faol muhokama qilingan, bu fan
jadal rivojlana boshlagan va nafaqat texnik fanlarda, balki biologiya va lingvistikada keng foydalana
boshlangan edi. Yuqorida keltirilgan monografiyada A.D. Ursul axborot falsafasi muammolari
mazmunining keng tushunilishini rivojlantirdi va asoslab berdi. Uning nuqtaiy-nazariga k
oʻra[19],
falsafaning ushbu y
oʻnalishi yaqin kelajakda jamiyatning informatsion rivojlanishi jarayonining ilmiy
asosiga aylanishi kerak. Bunda u mazkur jarayonni ilmiy-texnik inqilobning yangi bosqichi sifatida
emas, balki sivilizatsiya rivojlanishining sifat jihatdan yangi, yanada yuqori darajaga – noosferaning
shakllanishiga
oʻtishning boshlanishi deb bilgan. Ushbu strategik jihatdan muhim falsafiy gʻoya A.D.
Ursulning “Noosfera y
oʻli. Tirik qolishi va sivilizatsiyaning barqaror rivojlanishi konsepsiyasi”
monografiyasida yetarli darajada batafsil asoslab berilgan. Bu asarda informatsion rivojlanish
97
Do'stlaringiz bilan baham: |
