Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA 
   
FALSAFA 
      
 
      2017-yil, 2-son 
“Kanz-ul-maorif” asarida inson tabiatini idrok etishning  s
oʻfiylik jihati ustunlik qiladi. Muallif 
darveshlik darajalarining qonuniyatlarini –  xudoga yaqinlashish, ruhni chiniqtirish, ma’rifat va 
haqiqatni anglash jarayonlarini tasvirlaydi. Sanoiy insonni tabiat hodisasi sifatida tadqiq qilar ekan, 
tabiiy-falsafiy qarashlarga amal qiladi, insonning tabiatdagi 
oʻrni va uning fe’l-atvorlari haqida fikr 
yuritganida s
oʻfiylik ta’limotiga tayanadi. Sanoiyning “She’riy  doston”larida insonning falsafiy 
jihatlari bayon etilgan b
oʻlsa, bu oʻrinda mazkur muammo badiiy obrazlar vositasida talqin etiladi. 
Shu munosabat bilan u insonning paydo b
oʻlishi toʻgʻrisidagi afsonani bayon etadi, insonning tabiatga, 
yerga munosabati t
oʻgʻrisida, uning hayotdagi oʻrni va burchi haqida hikoya qiladi. 
Alloh  taolo insonni yaratishga qaror qilganida k
oʻpgina sayyoralar uni qabul qilishni 
xohlaydilar, ammo xudo yerni tanlaydi. Yer esa bunga e’tiroz bildirib, odamlar k
oʻpaygach, oʻzaro 
raqobat, bahs boshlaydilar, bir-birlarini 
oʻldirib, qon toʻkishga, gullab-yashnab turgan vodiylarni 
vayron qilishga kirishadilar, deydi: 
15
a
 
.ﻢﯿﻠﻋ و ﺎﻧاد ﮫﺴﻤﯿﻛ قﻮﯾ ﻰﺒﯿﻛ ﻦﺳ ،ﻢﯾﺮﻛ ﺎﯾ ىﺪﯾآ ُىﺪﺘﯾا ﮫﻛ نﻮﭼ
 
.نﺎﯿﺑ حﺮﺷ ﺎﮕﻧآ رﻮﺘﺳﺎﻣﺮﯾا ﺖﺟﺎﺣ ،نﺎﯿﻋ ﮫﻐﮕﻨﯿﻤﯾﺪﻗ ﻢﻠﻋ ﺶﯾا ﮫﭼرﺎﺑ
 
.زﺎﯿﻧ ﻰﺑ ﻢﯾﺮﻛ ىا ﻰﻧآ ﮓﻧﻮﮕﻠﯿﺑ ،زار هﺪﯿﺷﻮﭘ ىرﺎﺑ هﺪﮕﻨﯿﻟآ ﻦﺷور
 
ﺳ ىﺪﯾد ﻢﯿﻜﯿﻧ ﺮﯾ
.روﺮﯾا مﻮﮭﻔﻣ ﺎﻧ ﮫﻛ رﻮﺘﻗﻮﯾ ءه ّرذ ،روﺮﯾا مﻮﻠﻌﻣ ﺎﮕﻨ
 
.ﻰﻧآ راﺮﻜﺗ مﺎﺳﻼﯾا رودرﺎﺑ ﻰھﺮﻛ ،ﻰﻧآ رﺎﮭظا ﺎﻣﻼﯾا سﺎﻣﺮﯾا ﺖﺟﺎﺣ
 
!ىاﺪﺧ ىا مﻮﻠﻌﻣ ﺎﮕﮕﻨﯿﻤﻠﻋ لوا رودرﻮﺑ ،ىﺎﭘ ﻰﺳﻮﻐﯾﻮﻗ ﺮﮔا رﻮﻣ هﺪﻧﻮﻛ هﺮﯿﺗ
 
Chunki arz etdi-yu aytdi, ey karim, 
San kibi y
oʻq kimsa donou alim. 
Borcha ish ilmi qadiming
gʻa ayon, 
Hojat ermastur onga sharhu bayon. 
Ravshan ollingda bori p
oʻshida roz, 
Bilgung oni, ey karimi beniyoz! 
Yer nekim dedi sanga ma’lum erur, 
Zarrai y
oʻqtur ki nomafhum erur. 
Hojat ermas aylamak izhor oni, 
Kurhi bordur aylasam takror oni. 
Tiyra tunda mur agar q
oʻygʻusi poy, 
Bordur ul ilmingga ma’lum, ey Xudoy! 
[KM.1,15a] 
Ammo Xudo yerning fikriga q
oʻshilmadi, inson faqat yaxshi ishlar bilan shugʻullanib, senga 
shuhrat keltiradi, dedi Yerga. 
 
11
b
 
 ىﺎﻔُﺳ ىﻮﻠُﻋ ،تﺎﻨﯾﺎﻛ ﻮﺑ نﻮﭼوا كﺎﻤﺘﯾا ﻖﻠﺧ ﻰﻧآ
.تﺎﻨﻜﻤﻣ ﻊﯿﻤﺟ
 
.سﻮھ ﺎﮔﺰﯿﺑ ﻰﻣدآ ﻖﻠﺧ ىدﺮﯾا ،ﺲﺑ ىدﺮﯾا لوا داﺮﻣ ﻦﯾﺪﻗﺎﻤﻠﯿﻗ ﻖﻠﺧ
 
.ﻚﻠﻣ ّﻦﺟ ءﮫﻠﻤﺟ رﻻرورودرﺎﺑ ،ﻚﻤﺳ ﺎﺗ ﻦﯾد ﻰﻠﻋ شﺮﻋ ﻢﯿﻜﯿﻧ ﺮﯿھ
 
.ﻰﻤﻟﺎﻋ ﻞھا ﻊﺑﺎﺗ ﮫﻔﯿﻠﺧ لوا ،ﻰﻣدآ ﻰﻠﯿﻔط ﻦﻣ ﺶﯿﻤﻠﯿﻗ ﻖﻠﺧ
 
.ﺎﻨﯾ ﮫﻏﺰﯿﻣارا سﺎﻤﻟآ ﺎﻐﯿﺳ ﻢﯿﻛ ،ﺎﮕﻨﻣ مﺮﺤﻣ لوا ىﺎﻐﻟﻮﺑ ﻎﯿﻟ ﺖﻔﺻ ﻮﺑ
 
ىﺎﻐﻟوا رادزار
 
.مﺎﯿﭘ مﻮﮔﺮﯿﺑ ﮫﻠﯾا ﻞﯾﺮﺒﺟ ﺎﮕﻧا ﻢﯿﻛ ،ﻢﺷ ُﺢﺒﺻ ﺮھ ﺎﮕﻨﻣ
 
.ﻦﯿﺣ ﻮﺒﺷوا ﻰﻧآ ﻖﻠﺧ مﻮﮕﺘﯾا ﻦﯾﺪﻨﺳ ،ﻦﯿﻣز ىا ﻰﻨﯿﻣدآ غاﺪﻧآ ىﺪﻤﯾا
 
Oni xalq etmak uchun bu koinot, 
Ulvi-yu sufli jami’i mumkinot. 
Xalq qilmoqdin murod ul erdi bas, 
Erdi xalqi Odamiy bizga havas. 
Har nekim arshi ulodin to samak, 
Bor dururlar jumlai jinnu malak. 
Xalq qilmishman tufayli Odamiy, 
Ul xalifa, tobe’ ahli olami. 
Bu sifatli
gʻ boʻlgʻoy ul mahram mango, 
Kim si
gʻa olmas aromizgʻa yano. 
Rozdor 
oʻlgʻoy manga har subhu shom, 
79 

---