|
ILMIY AXBOROTNOMA
FALSAFA
2017-yil, 2-son
yechimini topishda, eng avvalo, so
gʻlom turmush tarzini har bir ota-ona oʻz oilasida amalga oshirish
kerak.
Oila va mahallada so
gʻlom turmush tarzini shakllantirishda estetik tarbiya, xususan, turmush
estetikasining
oʻrni alohida ajralib turadi. Farzand dunyoga kelgandan to voyaga yetgunga qadar,
uning ehtiyojlarini qondirish va tarbiyasida ota-ona birdek mas’ul b
oʻlishi maqsadga muvofiqdir.
G
oʻzallik insonlarni hayotga, zavqlanishga, yashashga undovchi beqiyos kuchdir. Yosh bolani
g
oʻzallikka chorlash, avvalo, unga chiroyli ism qoʻyishdan boshlanadi deyish mumkin. Chunki voyaga
yetayotgan
oʻsmir unga qoʻyilgan ismidan magʻrurlanib, qoniqib, oʻz ismiga mos inson boʻlishga
harakat qiladi. Bu
oʻrinda Kaykovusning quyidagi fikrlarini ta’kidlab oʻtish mumkin: “Ey farzand,
agar farzanding b
oʻlsa, anga yaxshi ot qoʻygʻil, nedinkim, otadan farzand haqlaridan biri, unga yaxshi
ot q
oʻymoqdir”[5,31]. Turmushda oʻziga qoʻyilgan ismdan qoniqmay xafa boʻlib yuradigan, hatto
ismini
oʻzgartirishga qaror qilgan kishilar uchraydi. Bu esa uning siqilishiga, odamlardan oʻzini olib
qochishiga, tushkun kayfiyatli b
oʻlishiga olib keladi. Biz mana shunday insonlarni uchratganimizda
uning ismining ham turmush estetikasidagi
oʻrnini tushuntirib berishimiz kerak boʻlsa, koʻnglini
k
oʻtarishimiz estetik tarbiyaning muhim belgisi sanaladi.
Shuningdek, farzand tarbiyalayotgan ota-onalar farzandlarining tashqi olamga b
oʻlgan
munosabatlarini doimo kuzatib borishlari joiz. Bolaning qaysi ranglarga qiziqishi, qanday musiqalar
uning kayfiyatiga qay darajada ta’sir
oʻtkazishini, qaysi ertaklarni yoqtirishini bilish juda muhim.
Bunday omillar bolaning tabiatga va jamiyatga b
oʻlgan ilk estetik munosabatini belgilab beradi.
T
oʻgʻri, ba’zi oilalarda estetik tarbiyaga alohida e’tibor qaratilmaydi. Bolaga rangli qogʻoz va
qalamlar, rasmli kitoblar, ertak kitoblar olib berish yoki tabiat q
oʻyniga olib chiqib unga chiroyli
manzaralarni k
oʻrsatish qiyin yumushday tuyulishi mumkin. Bu vaziyatda e’tiborsiz qolgan bola
oʻzining ruhiyatidagi estetik ehtiyojini qondirolmasdan, yuzaga kelgan boʻshliqni koʻchadan – internet
kafelardagi yovuz
oʻyinlar orqali toʻldiradi. Bu birinchidan.
Ikkinchidan, farzandiga estetik tarbiya berish tugul, umuman unga e’tibor qaratmasdan
oʻz
holiga tashlab, faqatgina moddiy ehtiyojlarni qondiruvchi ba’zi ota-onalarning bu qarorlari endigina
ongi rivojlanayotgan bolaning hayotga b
oʻlgan munosabatida gedonistik qarashlarni shakllantirishi
mumkin. Bu borada quyidagi fikrlar
oʻrinlidir: “Farzandga adab, hunar oʻrgatmakni meros deb bilgʻil.
Agar sen xoh unga adab
oʻrgatgʻil, xoh oʻrgatmagʻil, turmush mashaqqatlarining oʻzi unga oʻrgatur.
Undoqkim debdurlar, ota-ona tarbiyalamasa, kecha-kunduz uni tarbiyalaydurlar”[6,33].
Sa’diy esa bolaga tarbiyani yoshlikdan berish kerakligini alohida ta’kidlaydi:
Kimga yoshlikdan berilmas odob,
Ul
gʻaygach boʻladi, baxtsiz dili gʻash.
H
oʻl novda egilar qay holda egsang,
Quruqni t
oʻgʻrilar faqat oʻt-otash[7,1].
Demak, har bir oilada ota-onalar
oʻz bolalariga tarbiyani yoshlikdan, bolalikdan berib borishlari
va uni
oʻz qoʻllarida mustahkam ushlashlari, shuningdek, farzandlariga har jabhada oʻrnak va namuna
b
oʻlishlari lozim. Tarbiya jarayonida xushmuomalalik, rostgoʻylik, halollik, vatanparvarlik,
insonparvarlik kabi axloqiy me’yor va tamoyillar bilan bir qatorda g
oʻzallik, ulugʻvorlik
tushunchalarini bolaning ongiga singdirib borish lozim. Xususan, ota-onaning farzandlarining
qiziqishlarini hisobga olgan holda unga ertak kitoblar, rangli qo
gʻoz va qalamlar, plastilinlar, bolaning
yoshiga mos b
oʻlgan multfilmlar toʻplamini olib kelib bolaning ixtiyoriga berishlari bu jarayonda juda
muhim sanaladi. Shuningdek, bolaning tabiat q
oʻynida boʻlishi, uning goʻzalligidan bahramand
b
oʻlishi natijasida uning ruhiyatida tabiatga muhabbat va goʻzallik tushunchasi shakllanishiga olib
keladi. Shundagina odob, xulq, madaniyat, xususan, estetik madaniyat shakllanib boradi. Turmush
estetikasi esa estetik madaniyat bilan uzviy bo
gʻliq boʻlib, ular bir-birini taqozo etadi.
Bilamizki, mahallaning shaxs estetik tarbiyasida tutgan
oʻrni juda muhim sanaladi. Mahalla
bugungi kunda birinchidan, shaxsning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirishga yordam bersa,
ikkinchidan, axloqiy-estetik dunyoqarashining shakllanishiga k
oʻmaklashadi. Shuningdek, mahalla
shaxs nafosatli tarbiyasiga yaqindan ta’sir k
oʻrsata olishi bilan boshqa omillardan ajralib turadi.
Mahalla obodligi, k
oʻrkamligi, kishilarning ahilligi, oʻzaro muomala munosabatlarining qay darajada
69
Do'stlaringiz bilan baham: |
