|
prinsipi.
Ushbu prinsipda
tadbirlarning vazifalari, mazmuni talaba-yoshlarning yosh va tayyorgarlik
darajalariga mos bo‘lib, ular sog‘ligiga, dunyoqarashiga ma’naviy-axloqiy salohiyatiga aqliy zakovatiga
salbiy ta’sir ko‘rsatishdan yiroq bo‘lishi lozim.
Ma’naviy-ma’rifiy faoliyatning kayd etilgan prinsiplariga asoslanilsa, ularning yaxlitligi, o‘zaro
hamkorligi, bir-birini to‘ldirilishiga
e’tibor qaratilib, ulardan samarali foydalanilsa, talabalarning
ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlanuvchanlik faoliyatlari maqsadli yo‘lga ko‘yilishi, barkamol insonning to‘liq
shaxs bo‘lib shakllanishi kafolatlanadi.
Ma’naviy-ma’rifiy faoliyatni maqsadli tashkil qilish, yo‘naltirish uning mazmunini aniq belgilash
va rivojlantirish bilan belgilashdir. Agar mazmun va reja nomutanosibligi tashkil etilsa, ko‘zlangan maqsad
amalga oshmaydi. Shunga ko‘ra inson noto‘g‘ri tarbiyalanadi, bundan jamiyat ham, insonlar ham,
odamning o‘zi ham aziyat chekadi. Demak mazmunni aniq belgilash va uni to‘g‘ri rejalashtirish darkor.
Aks holda buyuk mutafakkir Bedil, aytganidek, agar me’mor dastlabki g‘ishtni to‘g‘ri qo‘ymasa, devor
yulduzlarga etsa ham qiyshiq bo‘lib qolaveradi. Bedilning bu fikri ma’naviy-ma’rifiy faoliyatga daxldordir.
ILMIY AXBOROTNOMA PEDAGOGIKA 2019-yil, 6-son
59
Modomiki shunday ekan, ma’naviy-ma’rifiy faoliyat mazmunini aniq tasavvur qilish, uning yo‘nalishlarini
to‘g‘ri belgilash va rejalashtirish lozim.
Ma’naviy-ma’rifiy faoliyat insonning ijtimoiy-madaniy mavjudot sifatidagi mohiyatini
anglatadigan, uni ruhiy poklanish va yuksalishga da’vat etadigan ichki olamini boyitadigan, vijdoni,
iymoni, e’tiqodi, dunyokarashini, mafkuraviy
saloxiyatini mustaxkamlaydigan, umuminsoniy
qadriyatlarni bilish, targ‘ib qilish, yoxud muayyan jamiyatning maqsad va vazifalariga muvofiq aqliy
zakovati va ma’naviy-axloqiy
salohiyatini
tarkib toptirish, rivojlantirish jarayonidir. Shunga ko‘ra
jamiyatni, ijtimoiy-siyosiy, iktisodiy-madaniy rivojlantirishda oliy ta’lim muassasalarida olib boriladigan
ma’naviy-ma’rifiy faoliyatni quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha mazmunini belgilash va rejalashtirish talabga
muvofiqdir.
I.
Tashkiliy-tarbiyaviy ishlar
II.
Mafkuraviy (G‘oyaviy-siyosiy) tarbiya talabalar ijtimoiy faolligi va o‘qishga munosabatini
kuchaytirish.
III. Ilmiy dunyoqarash asoslarini shakllantirish, bilimlarni chuqurlashtirish va kengaytirish, bilish
faolligini oshirish.
IV. Umuminsoniy, milliy axloq va xulk madaniyatini tarbiyalash.
V. Go‘zallik, nafosat va badiiy tarbiya.
VI. Mehnatsevarlik va mehnat ahliga muhabbat tarbiyasi.
VII. Iqtisodiy va ekologik tarbiya hamda tabiatni muhofaza qilish
VIII. YOshlarning huquqiy bilimdonligini oshirish.
IX. Sog‘lomlashtirish va talabalar jismoniy barkamolligi to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilish.
X. O‘qituvchi-tarbiyachilar va OTMning ishchi-xodimlari bilan olib boriladigan ma’naviy - ma’rifiy
hamda mafkuraviy ishlar.
XI. Ota-onalar va mahalla bilan ishlash.
XII. OTM dagi jamoat tashkilotlari (Yoshlar ittifoqi, Kasaba uyushma, xotin-qizlar qo‘mitasi) bilan
olib boriladigan ma’naviy-ma’rifiy ishlar.
Yuqorida qayd etib o‘tilganidek, oliy ta’lim muassasalarida barcha fanlarni o‘kitish jarayonida
talabalarning ma’naviy-ma’rifiy madaniyatini oshirishga va darsdan tashqari olib boriladigan ishlarga
qaratilmog‘i lozim. Bunda har bir talaba «ma’naviyat», «madaniyat» tushunchalarining tub ma’nosini
anglab olishlari, milliy ma’naviyatimiz sarchashmalari, manbalaridan xabardor bo‘lishlari, bu manbalardan
mustaqil erkin ilm olish, o‘rganish malakalariga ega bo‘lishlari lozim. Bizningcha, oliy ta’lim
muassasalarida tashkil qilinadigan ma’naviy-ma’rifiy faoliyat yo‘nalishlari quyidagicha qamrab olinsa
maqsadga muvofiqdir:
I-yo‘nalish: - mustakillik, bilimlar bayramini o‘tkazish, yubiley sanalarga doir bayramlar, ustozlar
va murabbiylar kuni, Konstitutsiya kuni, Vatan himoyachilari kuni, diniy bayramlar («Ramazon» va
«Qurbon» hayitlari), Hosil bayrami, Navro‘z bayrami, Xotira va qadrlash kunini nishonlash, tarixiy
obidalarga, respublika ziyoratgoxlariga ekskursiyalar uyushtirish, yil murabbiysi kabi ko‘rik tanlovlarni
o‘tkazish bo‘yicha tadbirlarni o‘tkazish rejalashtiriladi.
II-yo‘nalish: - mafkuraviy tarbiya talabalarning yosh va individual xususiyatlarini inobatga olib,
mamlakatimizning ichki va tashki siyosatiga doir ma’lumotlarni o‘rganish, Prizidentimiz asarlarini o‘qib
o‘rganish, Oliy majlis qarorlari, ma’lumotlari bilan tanishish, davlatimiz ramzlari mohiyatini o‘rganish,
davlat arboblarining faoliyatlari bilan tanishish kabi masalalar muhokamaga qo‘yiladi.
III-yo‘nalish: - aqliy mehnat madaniyati, bilish faolligi va o‘qishga ongli munosabat, ilmiy
dunyoqarash asoslarini tarbiyalash. “O‘qishni o‘rgan”, “Mening qiziqarli mashg‘ulotim”, “Mening
qiziqishlarim”, “Inson va texnikaviy dunyo”, “Mashhur odamlar hayotidan”, “Mening orzu va
qiziqishlarim”, “Men bilgan va bilmagan dunyo”, “Fan taraqqiyoti uchun” kabi mavzularda suhbatlar,
munozaralar, ilmiy amaliy anjumanlar o‘tkazish, «O‘yla, izla, top», «Quvnoqlar va zukkolar» o‘yinlarini
tashkil etish va h.k.
IV-yo‘nalish: - umuminsoniy axloq asoslarini tashkil etgan Islom dinida ta’lim-tarbiya masalalari,
allomalarimiz ta’limotini o‘rganish, “Odob-axloq saboqlari”, “Ma’naviyat va hayot”, “Hayotva turmush
odobi” kabi mavzularda davra suhbatlari tashkil etish,“Qizlar iffati”, “Yigitlik g‘ururi”, “Ayol madaniyati”
mavzularida baxsmunozara, so‘zlashish, kiyinish, muomala odobi bo‘yicha suhbatlar, kechalar, anjumanlar
o‘tkazish.
V-yo‘nalish: - talabalar va professor-o‘qituvchilar jamoasi estetik madaniyatini rivojlantirish
maqsadida taniqli san’atkorlar, haqida ma’lumot berish, uchrashuvlar tashkil kilish, “Musiqa mening
hayotim”, “So‘z qalbni engar, kiyim husnni» mavzularida suxbat, “Jahon ichra - jahonim - Buxoroi
SHarifim”, “Men nechun sevaman, O‘zbekistonni” nomli stendlar chiqarish, ijodkor, shoirlar, yozuvchilar,
Do'stlaringiz bilan baham: |
