Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2017-yil, 4-son (104) gumanitar fanlar seriyasi

 
Ключевые слова: 
вина,
 
чувство вины, стыд, совесть, ошибка, страх, агрессия, дитя, 
родитель, поведение, оценка, мораль. 
The existence of guilt and its psychological characteristics 
Abstract
. The article presents questions manifestation of guilt, its characteristics, interesting 
ways of its resolution. In addition, the detail revealed the relationship of guilt as an element of spiritual 
and moral sphere of human conscience, her reflection in the practical life. Article written for a wide 
range of public and educational psychologists for use in professional and everyday life. 
Keywords:
fault, guilt, shame, conscience, mistake, horror, aggression, child, parent, morals, 
character.
Aybdorlik hissi tabiiy oʻzimizni yaxshi koʻrish hissini yoʻqotganimizda va oʻzimizning 
xatolarimizni kechirishni bilmaganimizda vujudga keladi. Oʻzingning xatolaringni sezish yaxshi narsa, 
ammo bundan kerakli xulosalarni chiqarganingdan keyin ham uyalib yursang – bu yomon. Doimiy 
ravishda ta’qib qiladigan aybdorlik hissi bizni oʻzimizning hech qanday ayb ish qilmaganligimiz, 
oʻzimizning yuqori darajaga egaligimiz, qadr-qimmatimiz borligi hissidan mahrum qiladi. Bu esa 
bizni jamiyatda oʻz oʻrnimizni topolmasligimizga, oʻzimizni baxtsiz his qilishimizga, oʻz-oʻzimizga 
beradigan bahonining keskin pasayib ketishiga sabab boʻladi. Buning oldini olish uchun esa 
jamiyatdagi har bir shaxs aybdorlik hissining yuzaga kelish sabablari, uning ijobiy va salbiy tomonlari, 
uni yuzaga keltiruvchi omillar, undan xalos boʻlish chora-tadbirlari haqida yetarli darajada bilim va 
koʻnikmaga ega boʻlishi talab etiladi. 
Aybdorlik hissi, uyat va vijdon tushunchalari doim yonma-yon keladi, gohida bir kechinmani 
ikkinchisidan ajratish ham qiyin tuyuladi. Lekin, bularning barchasi biz oʻylagandek bir xil kechinma 
emas, aybdorlik hissi, uyat va vijdon tushunchalari bir-biridan farq qiladi. 
Aybdorlik hissi – qoʻrquv, autoagressiya va mana shu ichki agressiyadan himoyalanish 
holatlarining birikmasidir. Aybdorlik hissi – tugʻma kechinma boʻlmay, balki u ijtimoiy 
shakllangandir. Aybdorlik hissi bolalarga ilk yoshlaridayoq gohida anglangan, gohida oʻzlari ham 
sezmagan holda ota-onalari yoki atrofidagi yaqin kishilari tomonidan shakllantiriladi. Koʻpincha 
bolalar kattalarning noroziliklari, qilgan nojoʻya hatti-harakatlari uchun ular tomonidan jazolanishlari 
natijasida oʻzlarida aybdorlik hissini shakllantirishadi. Keyinchalik inson aybdorlik hissini oʻz ichki 
olamida qaytadan yuzaga keltiradi, bu esa odatda beixtiyor, anglanmagan holatda avtomatik ravishda 
amalga oshadi.[1,214-215] 
Uyat va vijdon kechinmalari ham aybdorlik hissiga oʻxshaydi, biroq ularning tuzilish mexanizmi 
umuman boshqacha. Kishida uyalish hissi paydo boʻlganda u oʻzida alohida oʻngʻaysizlik, bezovtalik 
va yuzi shuvitlik sezadi. Uyalib xijolat tortayotgan kishi boshqa odamlar bilan uchrashganda uning 

---