Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2020-yil, 2-son (120) gumanitar fanlar seriyasi


ILMIY AXBOROTNOMA TARIX 2020 - yil, 2 - son



Download 4,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/177
Sana07.04.2022
Hajmi4,58 Mb.
#535457
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   177
Bog'liq
KZn9wTepWq ilmiy jurnal

ILMIY AXBOROTNOMA TARIX 2020 - yil, 2 - son 

doimiy belgi (ishora) bilan: masalan, joy, sana, oy, hafta kuni ko‘rsatilgan holda e’lon qilingan. Yirik 
obro‘li gazetalarda bosh maqolalar uzoq yillar davomida doimiy mualliflar tomonidan yozilgan. Bosh 
maqolalar gazetaning muayyan yo‘nalishga tegishliligini ko‘rsatgan. Shunday holatlar ma’lumki, 
siyosatning dolzarb masalalari bo‘yicha muayyan pozitsiyani egallashga moyil bo‘lmagan yirik gazetalarda 
bir paytning o‘zida bitta sonda ayni bir muammo yuzasidan turli nuqtai nazarlar bayon etilgan bir necha 
bosh maqola joylashtirilgan[4]. Sovet davrida esa qayta qurishgacha, matbuot kommunistik qurilishning 
quroli hisoblangan paytda bosh (ko‘rsatma beruvchi) va targ‘ibot maqolalariga ustunlik berilgan[3]. Sovet 
davri gazetalarida bosh maqola odatda birinchi sahifa chap tomonda joylangan. Bosh maqolaning mazmuni 
siyosiy ko‘rsatma funksiyasini bajarishi lozim edi[4]. Uni yozishda bosh muharrir, tahririyat hay’ati 
a’zolari, partiya, davlat, jamoat arboblari jalb etilgan[18]. Tahririyat (bosh) maqolasining vazifasi nafaqat 
(ayni payt uchun) muhim, dolzarb bo‘lgan masalalarni qayd etish, balki yuz berayotgan voqealarni 
baholashda yo‘nalish ko‘rsatishdan ham iborat bo‘lgan[9]. 
Gazetadagi bosh maqolaning alohida ahamiyati shu bilan shartlanganki, u qoida tariqasida partiya 
va sovet organlari qarorlariga bevosita asoslangan, bu qaror va choralarni targ‘ib etuvchi, ularni bajarishga 
yo‘naltiruvchi, o‘quvchilarni ularni amalga oshirishga faol chaqiruvchi maqola bo‘lgan. Partiya markaziy 
qo‘mitasining 1922 yil 7 iyundagi mahalliy gazetalarning rejasi haqidagi xatida bosh maqolaning vazifasi 
qayd etilgan. Maqola asosiga muayyan voqea va faktlar qo‘yiladi. “Bosh va ikkinchi maqola – deyiladi 
ushbu hujjatda, - yo‘riqnoma, yo‘nalish berishi, xulq-atvorning asosiy yo‘nalishini qayd etishi lozim. Bosh 
maqola va undan keyingi yetakchi maqola suhbat, muhokama emas, balki siyosiy ko‘rsatma, dasturdir”[5].
Partiya matbuotining yetakchi nashrlari bosh maqolalarida partiyaning navbatdagi vazifalari, uning 
dastur va taktikalari, inqilobiy nazariyalar, kunning dolzarb deb hisoblangan chaqiriqlari qayd etilgan. 
Xususan, O‘zbekistonda qishloq kambag‘allari va batraklariga mo‘ljallab nashr etilgan “Kambag‘al 
dehqon” gazetasi 1925 yil - 1929 yil boshlarida partiyaga bag‘ishlangan mavzularni ko‘pincha yo‘l-yo‘riq 
berish xarakteridagi bosh va tahririyat maqolalari bilan taqdim qilgan. “Qishloq kommunisti va qishloq 
xo‘jaligi” (6 aprel 1925 y.), “Har bir kommunist – partiya qayta ro‘yxatiga tayyor bo‘l” (22 dekabr 1925 
y.), “Yacheykalar byurosiga qayta saylovlar boshlanayapti” (26 aprel 1928 y.) va boshqalar aynan shunday 
maqolalardan bo‘lgan[6].
“Qizil O‘zbekiston” gazetasida tahririyat bosh maqolalari Toshkent okrugining birinchi firqa 
konferensiyasi[23], O‘zbekiston ijtimoiy sho‘rolar jumhuriyati Markaziy ijroqo‘mining II chaqiriq III 
sessiyasi[42], butunittifoq kasaba uyushmalarining markaziy kengashi plenumi[45] kabi davlat va jamoat 
tashkilotlari, organlari yig‘inlari yakuni bo‘yicha ham e’lon qilingan. “Qizil O‘zbekiston” gazetasida 
partiya markaziy gazetalari bo‘lgan “Pravda”ning, “Izvestiya”ning ko‘plab maqolalari o‘zbek tiliga 
tarjimalar shaklida nashr etilgan. Bu tarjimalar gazetaning bosh maqolalari o‘rnida ham berib borilgan. 
Shuningdek, bosh maqola sifatida F.Xo‘jaev, Y.Oxunboboev kabi davlat rahbarlarining respublika 
hayotining dolzarb masalalariga bag‘ishlangan maqolalari e’lon qilingan. Ammo gazetada bosh maqola 
asosan tahririyat tomonidan yozilgan. 
“Qizil O‘zbekiston” gazetasining qishloq xo‘jaligi, paxtachilik ishlariga bag‘ishlangan bosh 
maqolalari ko‘pincha respublika xo‘jaligining asosiga aylantirilgan paxtachilik bilan bog‘liq partiya 
ko‘rsatmalarining, bu ko‘rsatmalardan kelib chiqib respublika rahbariyati ishlab chiqqan 
chora-tadbirlarning, vazifalarning ijro uchun e’lon qilingan publitsistik bayoni shaklida bo‘lgan[46, 47].
Bosh maqolalar orqali jamiyat hayotining turli dolzarb sohalari, bu sohalardagi shu davrga xos 
muammolar, ularni hal etish yuzasidan belgilangan chora-tadbirlar, takliflar bilan tanishish mumkin, shu 
bilan birga ularda ko‘tarilgan mavzular tizimida partiya yuritgan siyosatning asosiy yo‘nalishlari, asosiy 
g‘oyaviy konseptlari namoyon bo‘ladi. Jumladan, gazetaning 1927-28 yillar mart oyi bosh maqolalarida 
xotin-qizlarni ozod qilish, “Hujum” harakati bilan bog‘liq vazifalar va bu borada yuzaga kelgan 
muammolar[25, 29, 40], qozilik sudlari faoliyati cheklanib, ishlar asosan sovet sudlarida ko‘rilayotgani, 
ammo bu sohada kadrlar bilan, qonunchilikni amalga oshirish tajribasi va amaliyoti bilan bog‘liq qator 
muammo va kamchiliklar[34], mahalliy aholi orasidan kadrlar tayyorlash va ularni tegishli ish o‘rinlariga 
qo‘yish bilan bog‘liq vazifalar[44] va muammolar[39], mahsulot narxini arzonlashtirish haqidagi qarorning 
iqtisodiy, siyosiy ahamiyati, bu borada sanoat va savdo tashkilotlarining o‘rni, vazifalari, bu borada yo‘l 
qo‘yilayotgan kamchiliklar[20, 22, 30], partiya ta’sirini yanada mustahkamlash, xo‘jalik, madaniy va 
boshqa sohalardagi ko‘rsatmalarini joylarda samarali bajarilishini ta’minlash maqsadida partiya quyi 
tashkilotlari faoliyatini jonlantirish vazifalari[19, 24], partiya maorifi ishlarining ba’zi bir yakunlari, 
muvaffaqiyat va kamchiliklari haqida[41], ko‘klam ekin kampaniyasi bilan bog‘liq vazifalar[21, 50, 53], 
ipakchilik sohasidagi kamchiliklar va ularni hal etish masalalari[27] ko‘tarilgan va ularning yechimiga 
amaliy kirishishga chaqirilgan. Gazeta sahifalaridagi bosh maqolalarda umumiy masalalar bilan birga 
mavsumiy ishlar, masalan, ipakchilik, qishloq xo‘jaligining bahorgi ekish ishlari, kuzgi yig‘im-terim, yerni 



Download 4,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   177




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish