часть
3
«
Новости
образования
:
исследование
в
XXI
веке
»
апрель
, 2023
г
1529
yerlarda (mavsumdan qat'i nazar) yetishtiriladi. Himoyalangan yerlarda o'simlikning o'sishi
va rivojlanishi uchun (masalan, issiqxonalarda) jami omillar sun'iy yaratiladi va ularni o'sish
jarayonini boshqarish mumkin. Bu esa qish, erta bahor, kech kuzda ham sabzavot
yetishtirish imkoniyatini yaratadi. Sabzavotchilikda yetishtiriladigan ekinlar turining ko'pligi,
biologik xususiyatlarining xilmaxilligi bilan ham ajralib turadi. Sabzavotchilik xo'jaliklarda
dehqonchilik tizimi va madaniyatining asosiy ko'rsatgichi hamda sabzavot-poliz ekinlari va
kartoshkadan yuqori hosil olishning yetakchi omillaridan biri almashlab ekishni to'g'ri
tashkil etishdir. Almashlab ekishda muayyan xo'jalik tuproq iqlim sharoitlari, suv bilan
ta'minlanish darajasi, mahsulot yetishtirish shartnoma topshirig'i, ixtisoslashtirish, iqtisodiy
ko'rsatkichlar va hokazolar hisobga olinadi.
Konserva zavodlariga yaqin sabzavotchilik xo'jaliklarida qayta ishlanadigan
sabzavotlar (pomidor, boyimjon, qalampir), shahar atrofi xo'jaliklariga esa asosan iste'mol
qilinadigan pomidor, bodring kabi ekinlar ekish, uzoq joylashgan xo'jaliklarda tashishga
mos sabzi, lavlagi, piyoz, poliz, kartoshka yetishtirish maqsadga muvofiq. O'zbekiston
sharoitida barcha almashlab ekish sxemalaridan unumli foydalaniladi.
O'zbekistonda qishloq xo'jalik mahsulotlarini saqlash va qayta ishlashning eng
qadimgi usullaridan ko'mib yoki ilib saqlash, qoqi olishda quritish kabilar keng
qo'llanilgan.Mahsulot saqlashda sabzavot, don, meva, go'sht, qazi va tuxumni ko'mib, poliz
mahsulotlarini osib saqlash, turli meva, qovun,pomildorilardan qoqi olish, uzum, rayxon,
kashnich, jambil va qizil qalampirni quritishni amalda keng qo'llanilishi shular
jumlasidandir. Barchamizga ma`lumki, yerdan unumli hosil olish uchun eng avvalo
tuproqning unumdorligiga e`tibor qaratish lozim.
Yerdan unumli hosil olish uchun avvalo nima qilish kerak? Unumli hosil olish uchun
avvalo tuproqning unumdorligi juda katta ahamiyat kasb etadi. Tuproq unumdorligi o`zi
nima?
Tuproq unumdorligi - tuproqning suv, oziq moddalar va boshqa bilan taʼminlash
xususiyati. Tuproq togʻ jinslaridan unumdorligi bilan farq qiladi. Unumdor tuproqlarda
insonga asosiy oziqovqat mahsulotlarini beruvchi qishloq xoʻjaligi. oʻsimliklari oʻstiriladi.
Yer faqat unumdorlik xususiyati tufayli qishloq xoʻjaligi.da ishlab chiqarish. vositasiga
aylangan. Tuproq unumdorligi tuproqhosil qiluvchi omillar: iqlim, relyef, tuprok hosil
qiluvchi jinslar, tabiiy va madaniy oʻsimliklar bilan uzviy boglik, ammo unumdorlik
darajasida, ayniqsa, yerdan foydalanish xarakteri katta ahamiyatga ega. Tuproq
unumdorligining eng muhim omillar: oʻsimlik rivojlanishi uchun zarur oziq moddalar va ular
turining yetarli miqdorda boʻlishi; oʻsimlik oʻzlashtirishi mumkin boʻlgan namning
mavjudligi; yaxshi tuprok, aeratsiyasi; tuproqning granulometrik tarkibi, struktura holati va
tuzilishi; zaharli moddalar (kislota, ishqor, tuz va boshqalar) miqdori; tuproq reaksiyasi va
boshqalardan iborat. Bu xususiyatlar yigindisi tuproqning madaniylashganlik holati
darajasini belgilaydi. Unumdorlikning barcha elementlari bir-biri bilan chambarchas bogʻliq.
Bu elementlardan birortasining oʻzgarishi boshqalariga ham taʼsir koʻrsatadi. Har xil
oʻsimliklarning Tuproq unumdorligiga talabi turlicha boʻlganligi sababli va oʻsimlik
Международный
научный
журнал
№
9
(100),
Do'stlaringiz bilan baham: |