Issiklik jarayonlar moxiyati

Issiklik jarayonlar moxiyati

Reja:

1. 
   Issiqlik texnikasi fanining kiskacha tarixi
   
2. 
   Issiklik texnikasi va texnik jixozlar fani.
   
3. 
   Fanning axamiyati va kurilish materiallari ishlab chikarishda tutgan urni.
   

Issiqlik texnikasi fani issiqning olinishi va undan foydalanishni o‘rgatadi. Issiqlikdan foydalanishning ikki xil turi mavjud. YA’ni: Energetika va texnologiya uchun. Energetik issiqlikdan mexanikaviy ish bajarish uchun foydalaniladi. Bu jarayonlarni texnikaviy termodinamika fani o‘rganadi. Issiqlikni ishga aylantiruvchi energetik qurilmalarga issiqlik dvigatellari deb ataladi.

Issiqlikning texnologik jarayonlarda foydalanishga texnologik foydalanish kiradi. Bularga texnologik jarayonlar uchun issiqlikdan foydalanish, turli xil pechlar, su-
shilkalar, kaloriferlar, isituvchi uskunalar aytish mumkin.
Issiklik texnikasining uzok tarixi bu shark olimlari, eramizgacha bo‘lgan olimlar- ning ilmiy fikrlari va ishlarini aytish mumkin. Fan texnika taraqqiyotining rivojla- nish va amalda tadbigi talablar sababli fan sifatida asoslanishga Evropa olimlari va ayniqsa rus olimi M.V. Lomonosovning xizmatlari buyukdir. 1740-1750 yillarda e’lon qilingan ilmiy ishlar izlanishlari natijalari issiklik texnikasi fanining asos soli- nishiga sabab buldi. XVIII va XIX asrlarga kelib Evropa va Amerika mamlakatlari olimla- rining ilmiy izlanishi natijalari issiqlik texnikasi fanining rivojlanishiga olib keldi.
Issiklik texnikasi fanining rivojlanishi natijasida binolarni markazlashgan issiqlik ta’minoti orqali isitish tizimlari ixtiro qilindi. Suv bilan isitiluvchi isi- tish issitemalari Rossiyada 1834 yilda muxandis P.G. Sobolevskiy tomonidan taklif qylindi. X1X-asrdan boshlab esa binolarni isitish, ayniqsa, yirik binolarni, saroylar- ni, tomoshobin komplekslarini isitishda foydalaniladi. XX- asr boshlarida issiqlik ta’minoti fani paydo buldi. 1903 yilda prof. V.M. CHaplin bug suv bilan isitiluvchi isi- tish tizimini ishlab chiqdi. 1925 yilda prof. V.D.Machinskiy «Grajdan kurilishi binola- rida issiklik texnikasi» kitobini chop etib, kurilish issiqlik texnikasiga asos soldi. Keyingi paytlarda bu fanning rivojlanishga mamlakatimiz va MDX mamlakatlarining bir qator olimlari bir qator ilmiy izlanishlari orqali katta hissa qo‘shmoqda.
«Kurilish materiallari ishlab chikarishda issiklik texnikasi va texnik jixozlar» fani oliy ukuv yurtlarining Kurilish yunalishi buyicha «Kurilish ishlab chikarish texno- logiyasi» mutaxassisligi uchun muljallangandir. Bu fan yukorida kursatilgan mutaxassis- lik buyicha bakalavrlar tayyorlash dasturiga muvofik yozilgan bulib, xajmi 34 soat ma’ruza, 10 soat labaratoriya va 8 soat amaliy mashgulotlarga muljallangan.
Kurilish materiallari va buyumlari ishlab chikarish texnologiyasida «Issiklik tex- nikasi va texnik jixozlar» fani muxim axamiyatga egadir.
Bu fan issiklik bilan boglik bulgan barcha jarayonlarni, issiklik beruvchi tabiiy va sun’iy issiklik manbalari, issiklik dinamikasi, issiklik natijasida bajariladigan barcha turdagi ishlarni moxiyatini ochib beradi.
Fan asosan ikkita katta bulimdan iborat:

1. 
   bulim issiklik xarakatini, ideal gazlarda issiklik xolatini, suv bugini, ichki va tashki issik va massa almashinuvini, yokilgi turlari va ularning yonishida kechadigan jara- yonlarni urgatadi.
   
2. 
   bulim issiklik beradigan uskunalar, jixozlar va kurilmalarni tuzilishi, ishlash prinsiplari bilan tanishtiradi. Bu jixozlar turli xil markalardagi kuritish uskunala- ri, pishirish xumdonlari, bug kozonlari, avtoklav va boshka jixozlar kiradi.
   

Issikdan insoniyat juda kadim zamonlardan foydalanib kelayotganbulmsada, uning fizik va texnologik xossalarini, issiklikning mexanikada va elektr ta’minotidagi ishla- tish 18 asrdan boshlandi.
Issiklikdan kurilish materiallari va buyumlari ishlab chikarshda foydalanish juda kadim zamonlardan beri ma’lum. Masalan, loyni xumdonlarda pishirib loydan turli xil kurilish buyumlari tayyorlangan, tabiiy tosh materiallaridan gips toshi va oxak toshi pi- shirib ulardan boglovchi moddalar olishni bilganlar.
Utgan asrda gidravlik boglovchi modda-portlandsement kashf etilishi va bu boglovchi moddalar asosida turli xil maksadlarga ishlatiladigan betonlarni paydo bulishi xamda oxak-kumli boglovchilarni topilishi, issiklikning bir turi bulib xisoblangan nam is- siklik ta’sirida yukorida kursatib utilgan boglovchi moddalarga va betonlarga ishlov be- rish uchun issiklik jixozlarning paydo bulishga olib keladi.