Issiklik almashinish kurilmalari klassifikatsiyasi

1.2.Qobiq-trubali issiqlik almashinish qurilmalari.
Bu turdagi issiqlik almashinish qurilmalari qobiq ichida joylashgan trubalar to'plamidan tashqil topgan. Bunda trubalar ikki tomondan truba turiga qotirilgan bo'ladi, natijada trubalar tashqi sirti, qobiq va truba turi bilan chegaralangan trubalar orasidagi bo'shlik hamda issiqlik almashinish trubalarining ichki sirti va ikkita qopqoq bilan chegaralangan trubalar ichki bo'shligi yuzaga keladi. Ushbu qurilmalarda issiqlik trubalarning devori orqali uzatiladi. Truba orasidagi boshliqdan asosan yuzani ifloslantirmaydigan, cho'kma hosil qilmaydigan issiqlik tashuvchilar yuboriladi. Trubalar ichki bo'shlig'idan esa asosan isitilayotgan yoki sovitilayotgan suyuqlik yuboriladi. Issiqlik tashuvchilarning harakat tezligini oshirish yoki jarayonni samarali olib borish maqsadida bu qurilmalarning ikkala bo'shligi ham ko'p hollarda bir necha yo'lli qilib tayyorlanadi. Bir yulli qobik-trubali issiqlik almashinish qurilmasi, qobiq 1, truba turlari
2, trubalar 3, qopqoq 4, issiqlik tashuvchilar kiradigan va chiqadigan patrubkalar 5, 6, bolt 7 va zichlagich 8 dan iborat (1 - rasm).
Issiqlik tashuvchilarning tezligini oshirish maqsadida ko'p yo'lli isitkichlar ishlatiladi. Bu isitkichlarda suyuqlikning sarfi kam bo'lganda ularning trubalardagi tezligi kichik bo'lib, natijada issiqlik almashinish koeffitsienti ham kam boladi.
Ko'p yo'lli isitkichlarda trubalarni sektsiyalarga bo'lish uchun yoki muhit harakat yo'lining soniga qarab, isitkichning qopqog’i bilan truba turining orasiga ko'ndalang to'siqlar o'rnatiladi ( 2-rasm). Bunda har bir sektsiyadagi trubalarning soni bir xil bo'lishi kerak. Ko'p yo'lli isitkichlarda bir yulli isitkichlarga nisbatan muhitlarning tezligi yo'llarning soniga qarab proportsional o'zgaradi.
Kimyo sanoatida 4-6 yo'lli isitkichlar ishlatiladi, chunki yo'llarning soni ortib borishi bilan isitkichning gidravlik qarshiligi ortib, qurilmaning konstruktsiyasi murakkablashadi.
Qobik-trubali isitkichlarda qobiq bilan trubalar orasidagi temperaturalarning farqiga qarab truba va qobiqning uzayishi har xil bo'ladi. SHuning uchun qobiq trubali isitkichlar konstruktsiyasiga ko'ra ikki xil bo'ladi: 1) qo'zg’almas turli isitkichlar; 2) kompensatorli isitkichlar.
Qo'zg'almas turli isitkichlarda issiqlik ta'sirida trubalar va qobiq har xil uzayadi, shu sababli bunday isitkichlar trubalar va qobiq o'rtasidagi temperaturalar farqi katta bo'lmaganda (50 S gacha) ishlatiladi.
Temperaturalar farqi 50 S dan katta bo'lganda trubalar va qobiqning har xil uzayishini kompensatsiyalash maqsadida linzali kompensatorli (.3- rasm, a) va U - simon trubali (3 -rasm, b) qobiq trubali isitkichlar ishlatiladi. Linzali kompensator isitish trubalari va qurilma devori o'rtasidagi bosim 6-10 н/ M gacha bo'lganda ishlatiladi.
U - simon qobiq trubali isitkichlarda issiqlik ta'sirida trubalarning uzayishidagi kompensatsiyani truba qurilmalarining o'zi bajaradi
1- rasm. Bir yulli qobiq trubali isitkichlar:
1- qobiq; 2- truba turlari; 3 - trubalar; 4- qopqof; 5,6 - issiqlik agentlari kiradigan va chiqadigan shtutserlar;
7- bolt; 8- qistirma

3 - rasm. Temperatura yuqori bo'lganda qobiq va trubalarni uzaytirishni hisobga oluvchi qobiq- trubali isitkichlar:

1. 
   linza kompensatorli;
   
2. 
   U - simon trubali.
   

Plastinali issiklik almashinish kurilmasi

Bunday kurilmalar yupka metall listlardan tayyorlangan bir necha kator parallel gofrirlangan plastinalardan tuzilgan. Plastinalar orasida xosil kilingan kanallar ikki guruxga bulinadi: Birinchi gurux kanallardan issiklik tashuvchi, ikkinchisidan esa issiklik kabul

kiluvchi agent xarakat kdladi. Plastinalar kuzgaluvchi va kuzgalmas plitalar orasida vintlar yordamida sikiladi. Ushbu kurilmaning afzallik tomoni shundaki, plastina yupka (d=1-1,5mm) listdan tayyorlanganligi, okimlar tezligining kattaligi sababli issiklik utkazish koeffitsienti katta kiymatga ega.

Plastinali issiklik almashinish kurilmaining umumiy kurinishi 2.8- rasmda kursatilgan bulib, unda isitgich sxemasi (a), isitgich plastinasining tuzilishi (b) tasvirlangan. Kurilma juft plastinalar 1, tok plastinalar 2, issiklik tashuvchi agentlarning kirish va chikish shtuserlari 3, 4, (I - suyuklik uchun); shtuserlar 5, 6 (II - suyuklik uchun); kuzgalmas plita 7, xarakatlanuvchi plita 8, tortish vinti 9, prokladka 1, 4; suyuklik teshiklari 2, 3 (I - suyuklik uchun); teshiklar 5, 6 (II - suyuklik uchun).
Kamchiligi: kurilmaning yukori bosimda ishlatish va plastinalarni ta’mirlagach, ular orasida tegishli zichlikni ta’minlash imkoniyati yuk.
Gilofli issiklik almashinish kurilmai Ish unumdorligi kichik, davriy ishlaydigan korxonalarda kovushkoklik katta bulgan suyukliklarni isitish uchun asosan gilofli issiklik almashinish kurilmalari ishlatiladi. Bu kurilmalarning ish x,ajmi asosan sferik taglikka ega bulgan silindr shaklida bulib, u tashki tomondan shlof bilan koplangan. Gilofga berilgan suv bush silindr tashki devorida kondensatsiyalanib, issiklik devor orkali kurilmada isitilayotgan suyuklikka yuboriladi. Issiklik utkazish koeffitsientining kiymatini oshirish maksadida bu kurilmalar kup lollarda aralashtirgich bilan ta’minlangan buladi. Filofli issiklik almashinish kurilmai
2.9- rasmda keltirilgan bulib, kurilma korpus 1, bug kobigi 2 va flanes 3 dan iborat (a-past bosimlar uchun; b-yu^ori bosimlar uchun).Agar issikdik tashuvchilardan birining issikdik berish koeffitsienta ikkinchisinikidan ancha kichik bulsa, u xщda a ning kdymati kichik bulgan tomondagi issikdik almashinish yuzasi kattalashtiriladi.
Sirtiy va aralashtiruvchi kondensatorlar
Kondensatsiya jarayonini amalga oshiruvchi kurilmalar kondensatorlar deyiladi. Bu kurilmalarda sovituvchi agent sifatida kupincha suv, ayrim lollarda maxsus moddalar ishlatiladi. Kondensatorlar sirtiy va aralashtiruvchi buladi.
Sirtiy kondensatorlarda kondensatsiyalanayotgan bug va sovituvchi agent uzaro issiklik utkazuvchi devor orkali ajratilgan buladi, aralashtiruvchi kondensatorlarda esa bug va sovituvchi agent bir-biriga aralashadi.
Sirtiy kondensatorlar sifatida sirtiy issiklik almashinish kurilmalari, asosan kobik-trubali, "truba ichida truba" tipidagi va yuvilib turuvchi kurilmalar kullaniladi. 2.10- rasmda gorizontal ^obi^- trubali kondensator tasvirlangan.
Kondensatorga bug bilan kirgan va oddiy temperaturalarda
kondensatsiyalanmaydigan gazlarni chikarib turish uchun aloxdda shtuser urnatiladi. Bunday kurilmalarda kondensat alo^ida ajratib olinadi.
Aralashtiruvchi kondensatorlar vakuum ostida ishlaydigan kurilmalarda siyraklanish x,osil kilish uchun ishlatiladi. Bug va suvning uzaro xdrakatiga kura aralashtiruvchi kondensatorlar tugri va karama-karshi yunalishli buladi. 2.11 - rasmda karama-karshi yunalishli barometrik kondensator tasvirlangan.
Kondensatorning ichki xdjmida 5 yoki 7 ta tokcha urnatilgan bulib, ular bug va sovituvchi agentning bir necha marta kontaktda bulishini va bugning tulik kondensatsiyalanishini ta’minlaydi. Kondensatorga suv tokchalar yukorisidan berilib, u tokchalar orkali birin-ketin xdrakatlanib pastga tushadi. Bunda tokcha ustida 40 mm atrofida suv satxdning bulishi ta’minlanadi. Kondensatorga berilayotgan bug tokchalar ostidan berilib, yukoriga ^arakatlanishi natijasida uz energiyasini suvga berib kondensatsiyalanadi va x,osil bulgan kondensat suv bilan birga barometrik trubaga tushadi. Barometrik trubadagi suv sat^i kondensatorda talab kilingan siyraklanishni ta’minlaydi. Baromerik kondensator kondensator kobigi 1, tomchi ushlagich 2, tokchalar 3, barometrik truba 4 va gidravlik zatvor 5 dan iborat.
Kondensatsiyalanmagan gazlar tomchi ushlagich orkali vakuum- nasos yordamida surib olib turiladi.
Zmeevikli issiklik almashinish kurilmalari
Bu turdagi kurilmalar silindrsimon kobik ichida joylashgan spiralsimon zmeevikdan iborat. Bunda zmeevik asosan 25-75 mm li trubalardan tayyorlanadi. Zmeevik trubalaridan gaz yoki bug ^arakatlanadi (2.6-rasm). Suyuklik bilan tuldirilgan idishning xajmi katta bulgani va idish ichidagi suyuklikning tezligi juda kichik bulgani uchun zmeevikning tashki devori tomonidagi bug bilan suyuklik orasida issiklik berish koeffitsienti xam kichik buladi. Kurilmaning xajmini kamaytirish va suyuklikning tezligini oshirish uchun uning ichiga stakanga uxtttattt idish joylashtiriladi.
Agar issiklik tashuvchinig mikdori katta bulsa, bir necha parallel seksiyalardan iborat bulgan zmeeviklar urnatiladi. Seksiyalar bunday parallel ulanganda, muxitning tezligi va xarakat yuli kamayishi natijasida kurilmaning gidravlik karshiligi xam kam buladi. Bu kurilmalarda isitilayotgan suyuklik asosan kichik tezlikda xarakatlanganligi sababli zmeevik devoridan issiklik erkin konveksiya usulida utkaziladi. Ularning kamchiligi shundaki, issiklik almashinish yuzasi va issiklik berish koeffitsienti nisbatan kichik, lekin ularni ta’mirlash oson Loyihalanayotgan jihoz yozuvi
T ruba ichida truba» tipidagi issiqlik almashinish qurilmaining sxemasi 5 - rasmda keltirilgan bo'lib, qurilma ichki truba 1, tashqi truba 2, kalach 3 va birlashtiruvchi patrubka 4 dan iborat (I, II issiqlik tashuvchi agentlar).

«Truba ichida truba» tipidagi issiklik almashinish kurilmalari.

«Truba ichida truba» tipidagi yaxlit issiklik almashinish kurilmasi (3.7-rasm)da keltirilgan. Bunday kurilmalar bir va kup yulli bulishi mumkin, odatda ular juft yulli buladi.
“Truba ichida turuba “tipidagi sovutgich Bu turdagi qurilmalar bir-biri bilan kontsentrik joylashgan ichki va tashqi trubadan tashqil topgan. Bularda isitilayotgan yoki sovitilayotgan mahsulot asosan ichki truba orqali uzatiladi Trubalar orasidagi bo'shliqdan esa yuzani ifloslantirmaydigan issiqlik tashuvchi yuboriladi.
Bu tipdagi isitkichlar yuqori bosimda va issiqlik tashuvchilarnig sarfi kam bo'lganda ham ishlaydi. Bunday qurilmalarning afzalligi shundaki, ularni tayyorlash oson. Kamchiligi: issiqlik almashinish yuzasi nisbatan kichik. Ishlab chiqarish yuzasini iqtisod qilish maqsadida bular bir-biri bilan kalach va patrubkalar yordamida tutashtirilgan bir necha elementli va bir necha sektsiyali qilib tayyorlanadi. Zarur issiklik almashinish yuzasi 20 -30 m2 va katta bulmagan issiklik yuklamalarida «truba ichida truba» tipidagi issiklik almashinish kurilmalarni kullash maksadga muvofikdir. Ushbu issiklik almashinish kurilmalari kuyidagi tiplarda tayyorlanadi:
- bir okimli, yaxlit, kichik gabaritli;
- bir va ikki okimli, kichik gabaritli;
- bir okimli, kismlarga ajraladigan;
- kup okimli, kismlarga ajraladigan.
Kismlarga ajraluvchi konstruksiyali issiklik almashinish kurilmalari 3.9- va 3.10- rasmlarda kursatilgan. Bir okimli kichik gabaritli issiklik almashinish kurilmasining (3.9-rasm) trubalararo bushligida issiklik tashuvchi agent uchun taksimlovchi kamera urnatilgan. Ushbu kamera tusik yordamida uni ikkiga buladi. Trubalar kalach yordamida birlashgan bulib ustidan kopkok bilan yopilgan. Kojux vazifasini bajaruvchi tashki truba tur pardaga payvandlaiadi, ichki tru-balar esa, tur pardaga razvalsovka yoki payvandlash usulida zichlanadi.

8. 
   - rasm. «Truba ichida truba» tipidagi ikki okimli ajraluvchan issiklik almashinish kurilmasi.
   

1. 
   2 - ichki va tashki muxitlar uchun taksimlash kameralari; 3 - kojux trubasi; 4 - truba; 5 - kopkok.
   

Ikki okimli kismlarga ajraladigan issiklik almashinish kurilmasining bir okimli kurilmalardan prinsipial farki yuk.
«Truba ichida truba» tipidagi normallashgan issiklik almashinish kurilmalarinish asosiy parametrlari va issiklik almashinish yuzalari 3-15 va 3-16 jadvallarda berilgan.