Ismanov I. N., Davlyatova g. M., Buzrukxonov s. M

 
2-Masala 
Quyidagi ma’lumotlar asosida korxonaning BKG matritsasidan foydalanib 
mahsulot strategiyasini shakllantiring va har bir mahsulot turi bo’yicha 
strategiyalarni ifodalang. 
Mahsulot turlari ko’rsatkichlari 
Mahsulot turlari 
Mahsulot 
sotish hajmi 
(m (ming) 
ming so’m 
ni hajmi }m 
Bozor salmog’i 
(foizda) 
Bazis 
yili 
Xisobot 
yili 
Korxona 
Raqobatchi 
korxona 
1. Mahsulot 
5200 6000 
24 
34 
2. Mahsulot 
1300 1000 
18 
9 
3. Mahsulot 
4680 5150 
6 
5 
4. Mahsulot 
630 
600 
3 
5 
 
Biznes rejalarning asoslanganligi va ishonchliligi 
(
mashg’ulot talabalarni amaliy jihatdan biznes reja tuzishga ko’nikmalarini hosil 
qilish maqsadida o’tkaziladi
) 
1.
Biznes rejalarni tuzish texnologiyasi. 

---

292 
2.
Biznes rejalarning resurs bilan taminlanganlik darajasi. 
3.
Biznes rejani axborot manbai. 
4.
Biznes reja tuzilmasi.
5.
Biznes rejaga qo’yilgan talablar. 
Rejalarni ishlab chiqishni tashkil etishda dastlab quyidagilar aniqlanadi: 

rejalashtirish ob’ekti - korxona, korxona bo’linmalari yoki uning alohida 
faoliyat yo’nalishlari, umumiy maqsadlarni, salohiyatni, dastur va harakatlarni 
aniqlash. 

reja tuzuvchilarni - firmaning javobgar xodimlari, ixtisoslashgan funksional 
xizmatlar, tashqi maslahatchilar. 

rejalashtirish vositalari kalkulyatorlar, kompyuter texinikasi va uning dasturli 
ta’minoti. 

rejalarni tuzish tartibi: 

barcha xususiy rejalarni umumiy modelda bir vaqtda ishlab chiqish yoki 
xususiy rejalarni ketma-ketlikda o’zaro muvofiqlashtirish va uni umumiy 
loyihaga birlashtirish; 

rejalashtirish uslublari - odatiy usullar (jadvallar, grafiklar) va zamonaviy 
kompyuterli maxsus dasturlar. 

korxonada rejalashtirish ishlarini tashkil etish uning o’lchami va turiga bog’liq 
bo’ladi. 
Amaliyotda rejalarni tuzish ishlarini tashkil etishning 3 ta sxemasi 
qo’llaniladi: 

yuqoridan pastga 

pastdan yuqoriga 

aylanma usulda 
Yirik korxonalarda markazlashgan tashkiliy rejalar yuqoridan pastga 
tuziladi. Bunday yondashuvda rejaviy strategiyalar boshqarishning yuqori 
darajasida ishlab chiqiladi - maqsadlar aniqlanadi. Korxonani rivojlantirishning 
asosiy yo’nalishlari va bosh vazifalari belgilanadi, ularni amalga oshirish 
mexanizmi shakllantiriladi. So’ngra ushbu maqsadlar, vazifalar va ko’rsatkichlar 

---

293 
quyi bo’g’inlarga harakatlanish davomida yana ham chuqurlashtirilgan va 
aniqlashtirilgan 
shaklda 
bo’linma 
rejalariga 
kiritiladi. 
Texnologik 
rejalashtirishning ushbu bosqichida barcha mahsulot turlari bo’yicha ishlab 
chiqarish hajmlari belgilanadi va o’zaro muvofiqlashtiriladi. Rejaviy vazifalarni 
aniq ijrochilar bilan kelishib ular korxona yuqori raxbariyati tomonidan 
tasdiqlanadi. Rejalarni tuzish bo’yicha ishlarni pastdan yuqoriga sxemasi bo’yicha 
tashkil etishda rejalashtirish ish o’rinlari va bo’linmalarida boshlanib, so’ngra 
umumlashtiriladi. Aylanma (qarama-qarshi) tuziladigan rejalar har ikki uslubni 
birlashtiradi. Bunda yuqoridan pastga rejalashtirish jarayonida bosh maqsadlar 
bo’yicha dastlabki rejalar tuziladi. Quyi bo’g’inlarda ularni aniqlashtiriladi. 
So’ngra rejalashtirish jarayonida quyidan yuqoriga harakat amalga oshiriladi. 
Bunda xususiy rejalar orasidagi farqlar bartaraf etiladi va yanada samaraliroq 
yechimlar qo’shib boriladi. Quyida biznes reja tuzilmasi namunalari havola etiladi: