Ismailova Zukhra Karabayevna, Maxsudov Po’lat Maxsudovich, Ergashev Oybek Karimovich

2.1. Maxsus fanlarni o‘qitishda didaktik tamoyillar va qoidalar. 
Ma’lumki,  pedagogika  jamiyatning  rivojlanish  qonun-qoidalariga  tayangan 
holda  taraqqiy  etadi
. 
Pedagogikada  qonuniyatlar  deganda  –qonuniyatlarning  aniq 
sharoitlardagi  harakat  ifodasi  tushuniladi.  Qonuniyatlarning  asosiy  xususiyati  ular
 
pedagogikada  ehtimoliy-statistik xarakter berishda aks  etadi, qoidalarni  esa ta’lim 
jarayonida amalga oshirishni hamma holatlarda ham aniq ko‘rib bo‘lmaydi 
O‘qitish qonuniyatlari (qoidalari)- bu o‘qitish jarayonining tarkibiy qismlari, 
komponentlari o‘rtasidagi ob’ektiv, muhim, barqaror, takrorlanuvchi  aloqalardir. 
 Tashqi  qonuniyatlar  ijtimoiy  jarayonlar  va  sharoitlar:  ijtimoiy-iqtisodiy, 
siyosiy  vaziyatlar,  madaniyat  darajasi,  jamiyatning  ma’lum  bir  tipdagi  shaxslarga 
bo‘lgan ehtiyoji va ta’lim darajasini tavsiflaydi. 
O‘qitish jarayonining ichki qonuniyatlariga uning komponentlararo aloqalari 
hisoblanib, bularga: maqsadlar, mazmun, metodlar, vositalar va shakllar o‘rtasidagi 
 aloqalar kiradi. 
Har  qanday  ta’lim  jarayonlariga  umumiy  qonuniyatlar  xos  bo‘lib,  ular 
ta’limning  barcha  tizimlarini  qamrab  oladi.  Umumiy  qonuniyatlarga  quyidagilar 
kiradi: 
 
 
 
 
 
 

---

 
25 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.1-rasm. Ta’lim jarayonining umumiy qonuniyatlari. 
 

 
ta’lim maqsadi
 jamiyatning rivojlanish darajasi va intensivligi, uning ehtiyoj 
va  imkoniyatlari,  pedagogika  fani  va  amaliyotining  rivojlanish  darajasi  va 
imkoniyatlariga bog‘liq bo‘ladi. 

 
ta’lim  mazmuni
  ijtimoiy  ehtiyojlar  va  ta’lim  maqsadlari,  ijtimoiy  va  ilmiy-
texnik  progress  sur’atlari,  ta’lim  oluvchilarning  yoshga  xos  imkoniyatlari, 
ta’limning  nazariy  va  amaliy  rivojlanish  darajasi,  ta’lim  muassasasining  moddiy-
texnik va iqtisodiy imkoniyatlariga bog‘liq bo‘ladi. 

 
ta’lim  sifati
  ta’limning  dastlabki  bosqichining  samaradorligi  va  unda 
erishilgan natijalar, o‘rganilayotgan materialning xarakteri va hajmi hamda o‘qitish 
vaqtlariga bog‘liq bo‘ladi. 

 
didaktik metodlar 
samaradorligi metodni qo‘llashga ko‘nikma va malakalar, 
ta’lim maqsadi, uning mazmuni, moddiy-texnik ta’minoti, o‘quv jarayonini tashkil 
etilishidan bog‘liq bo‘ladi. 

 
ta’lim  samaradorligi
  ta’lim  tizimidagi  teskari  aloqadorlikning  intensivligi, 
tuzatuvchi ta’sirlarning asoslanganligiga bog‘liq bo‘ladi. 

 
 ta’lim samaradorligi 
ta’limning
 ichki (motivlari); tashqi (ijtimoiy, iqtisodiy, 
pedagogik) 
rag‘batlarga
 bog‘liq bo‘ladi.