Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika univyersiteti

Ozuqaviy muhit	Boshlang‘ich pH	Muruntov 1	Qochbuloq 2
Daugiztov 3
1	2 kon rudasi	2-3	6*10^1	2,5*10^3	2,5*10^2
2	3 kon konsentrati	2-3	-	2,5*10^1	6*10^5
3	T. thiooxidans uchun Vaksman muhiti	4	6.0*10^1	2,5*10^2	2,5*10^4
4	T. ferrooxidans uchun 9K muhiti	2,5	2,5*10^1	6*10^1	2,5*10^3
5	1 konning konsentrati	5-7	1,3*10^3	2,5*10^2	2,5*10^2
6	2 konning rudasi	5-7	2,5*10^1	6*10^4	6*10^2
7	T. intermedius uchun London muhiti	6,8	2,5*10^2	2,5*10^2	2,5*10^3
8	1 kon konsentrati	8-9	2,5*10^3	6*10^1	6*10^2
9	T.perometadolis uchun muhit	8	2,5*10^1	6*10^1	2,5*10^2
10	T. novellus uchun Starki muhiti	8.5	2,5*10^1	6*10^1	2,5*10^2

2.4. Qo’llanilgan ozuqaviy muhitlar retsepturasi:

Silvermana va Lyundgren, 9K Acidithiobacillus ferrooxidans uchun

1-chi Eritma: 700 ml distirlangan suvda 3,0 g (NH₄)₂ SO₄, Eritiladi; KS1, 0,1 g; K₂HP0₄, 0,5 g; MgS0₄* 7N₂0, 0,5 g; Ca(N0₃)₂, 0,01 g.

2-chi Eritma: 300 ml distirlangan suvda Eritiladi FeS0₄*7H₂0, 44,2 g, va 1 ml 10 n sulfat kislota qushiladi.

FeS0₄*7H₂0 o’rniga Mor tuzini qo’llash mumkin [FeS0₄(NH4)₂S0₄*6H₂0]. Bunda Eritmaga qo’shilmaydi, 2-chi Eritma quyidagicha tayyorlanadi: 300 ml distirlangan suvda 63 g

[FeS0₄(NH₄)2S0₄*6H₂0] Eritiladi va 1ml 10 n sulfat kislota qo’shiladi. Mor tuzining bunday miqdori 9 g/l temir va 21,4 g/l (NH₄)₂S0₄ ga teng.

Eritmalar alohida sterillanadi: 1-chi Eritma 1,0 atm va 2-chisi 0,5 atm. Ishlatishdan oldin ikki Eritma bir biriga qushilib aralashtiriladi. Ushbu ozuqaviy muhit A. Ferrooxidans ning o’sish va rivojlanishi uchun eng yaxshisi bo’lib, boshqa muhitlarga nisbatdan keng qo’llaniladi.

Acidithiobacillus thiooxidans uchun Vaksman muhiti: (HPO₄)₂SO₄, 0,2 g; KH₂R0₄, 3,0 g; MgS0₄*7H₂0, 0,5 g; CaCl₂*6H₂0, 0,25 g; FeS0₄*7H₂0, izlari; oltingugurt rangi (S⁰), 10 g; H₂0 dist. - 1 l; pH 4,0. Oltingugurt oquvchi par bilan 3 kun davomida sterillanadi, yoki spirt bilan 2 soat davomida. Spirtni keyin bug‘lantirib sterillangan oltingugurt poroshogi ajratib olinadi. Aseptik oltingugurt sterillangan muhitga qushiladi.

Termofil temir va oltingugurt oksidlovchi bakteriyalar muhiti: MgS0₄*7H₂0, 0,4 g; (NH₄)₂S0₄, 0,2 g; KS1, 0,1 g; K₂NR0₄, 0,1 g; FeS0₄*7H₂0, 13,9. Energiya manbasi sifatida FeS₂ ishlatiladi- 2 g, yoki oltingugurt rangi, 5 g; H₂0 dist. - 1 l; pH 2,0-3,0.

Muhit 5% (ob/ob) S0₂ bilan boyitilib, drojja ekstrakti solingandan keyin (0,2 g/l), og‘zi yopiq flakonlarda kulturalar 50 va 60°C inkubatsiya qilinadi. Drojja ekstrakti bulmagan taqdirda, muhitga tiklangan oltingugurt ozuqasi sifatida Na₂S₂03*5H₂0, 0,2 g/l qushiladi.

Halothiobacillus denitrificans uchun Baalsrud muhiti: Na₂S₂0₃-5,0 g (alohida sterillanadi); NaHSO₄-1,0g (alohida sterillanadi); KN₂R0₄-2,0 g (alohida sterillanadi); NH₄C1-0,5 g; MgCl₂ - 0,5 g; KN0₃-2,0 g; FeS0₄-0,01 g;

Distirlangan suv -1l; pH 6,8-7,0.

GMZ-3 da qo’llaniladigan me’yoriy termofil temir va oltingugurt oksidlovchi bakteriyalar assotsiatsiyasi uchun ishlab chiqarish muhiti: 1-chi Eritma: (NH4)₂ NRO₄-0,325 g; K₂ S0₄ - 0,5 - 0,5 g; (NH₄)₂S0₄ - 1,635 g;

Distirlangan suv -700 ml. 1-chi Eritma 1 atm. Sterillanadi.

2-chi Eritma:

300 ml distirlangan suvda 44,2 g, FeS0₄*7H₂0, Eritilib 1,5 ml 10 n sulfat kislotasi qushiladi. 2-chi Eritma 0,5 atm. Sterillanadi. Ishlatishdan oldin ikki Eritma aralashtiriladi. Ushbu ozuqaviy muhit VIOX texnologiyasida qullash uchun taklif etilgan bo’lib atsidofil temir va oltingugurt oksidlovchi bakteriyalar assotsiatsiyasining rivojlanishi va usishi uchun eng ma’quli hisoblanadi va GMZ-3 zavodida qo’llaniladi.
2.5. Temir va oltingugurt oksidlovchi atsidofil bakteriyalar assotsiyaatsiyasining oqsil buyicha biomassasini aniqlash

Pulpa. Ishqorlanadigan minerallarning kimyoviy tuzilishidan kelib chiqib modifikatsiya qilingan Peterson usuli qo’llaniladi [9-11]. Analiz quyidagi etaplardan tashkil topgan:

1.Pulpadan xujayralar Eritmasini (gidrolizatni) ajratib olish.

2.Uch xlor uksus kislotasi (UXU) va natriy dezoksixinolyati yordamida oqsil chuktiriladi.

3.Olingan chukmadan (gidrolizatdan) oqsilining miqdorini aniqlash. Pulpa yaxshi qorishtirilib, undan 5 ml olinadi va suvlik hammomda 15 minut 25 ml NaOH ishtirokida har zamonda qorishtirib turiladi va qaynatiladi. Bunda Eritmada va minerallar bulakchalaridagi adsorbsiya bulgan barcha xujayralar gidrolizlanadi (Eriydi. Xujayralar gidrolizi tulaligini ushbu jarayonni qayta takrorlash usuli bilan tekshirib, keyin oqsil aniqlanishiga utiladi.

Gidrolizatni (Eritmani) qattiq fazadan ajratib olish uchun 5 minut davomida 5000 ob/min davomida sentrifugalanadi. Sentrifugalangan gidrolizat rangsiz va tiniq bulishi kerak. Agarda ushbu shart bajarilmasa, oqsil miqdori buyicha kursatkichlar baland bulishi mumkin. Rang paydo bulishi, destruksiyaga uchragan sulfid minerallaridan gidrolizatga metall ionlari va sulfid oltingugurti chiqqanidan dalolat bo’ladi.

Olingan gidrolizatlar rangi sarg‘imtir bulgani uchun, ularni vodorod perekisi bilan (1 tomchi H₂O₂ 1 ml gidrolizatga) ishlov berib 3 minut davomida xona temperaturasida ushlab turiladi.

Bunday ishlovdan sung sulfidlar sulfatlar holatiga utishadi. Vodorod perekisining ziyod miqdorini qaynagan suv hammomida qizdirish bilan olinadi. Vodorod perekisining tuliq olinganini ammoniy rodanidi bilan nazorat qilinadi.

Keyingi etap gidrolizatdan oqsilni chuktirib olishdan iborat. Buning uchun 3 ml gidrolizatga 0,9 ml 0,15% foizli natriy dezoksixinolyati qushilib, 10 minut davomida xona tempYeraturasida ushlab turilib, keyin 0,9 ml 72% foizli UXU kislotasi qushiladi va sentrifugalanadi, keyin chukma filtrli qog‘ozlarga probirkalardan tuntarilib quritiladi. Modifikatsiya qilingan Louri usuli buyicha oqsil chukmasi bilan kolorimetrik reaksiya olib boriladi. Buning uchun chukmaga 1 ml suv va 1 ml A Eritmasi (Eritma tarkibi: A Eritmasi tarkibi 0,8 M NaOH, 10% natriy dodetsilsulfati, suv, va 10% foizli natriy karbonati, 0,2% foizli vinnokisliy kaliy va ).1 mis sulfatining qorishmalaridan tarkib topgan barobar xajmlaridan iborat) qushiladi. Reaksion qorishma yaxshilab qorishtiriladi va 10 minut davomida xona tempYeraturasida ushlab turiladi. Bundan keyin unga 0,5 ml Folin Eritmasi quyiladi ( Folin reaktivi quyidagicha tayyorlanadi: 100 g natriy volframovokisliyga, 25 g natriy molibdenovokisliy, 750 ml suv, 85% foizli 8 ml fosfor (orto) kislotasi va 100 ml suv) bilan 10 soat davomida ugirilgan mUzlatgichda sekin qaynatiladi. Keyin 150 g litiy sulfati, 50 ml N₂0 va bir nechta tomchi brom qushiladi. Bromning ziyod miqdori mUzlatgichsiz qaynatish usuli bilan olinadi, sovutiladi, filtrlanadi, va xajmi 1 l etkaziladi, 10 barobar suyultiriladi, qorishtiriladi, 30 minut xona temperaturasida ushlab turilib, 750 nm tulqin Uzunligida optik zichligi ulchanadi. Uskunaning nol holatiga quyish uchun nazorat Eritmasi yordamida tekshiriladi. Nazorat Eritmasi boshlang‘ich konsentratdan 1 ml ishqoriy gidrolizat olinib reaksiyaning barcha komponentlari qushiladi.

Kalibrlovchi qiyshiq chiziqni xukiz albumini standart Eritmasi yordamida tuzildi. Oqsilning aniq miqdorli namunalariga 5 ml 0,5 N NaOH qushib, undan 1 ml qorishma ajratib olinib, yuqorida kursatilganidek, oqsil chuktirishi va aniqlashi olib boriladi. Qiyshiq chiziq tuzilishi usulning barcha suyultirishlari va ayrim kamchiliklarini aniqlashga yordam bYeradi.

Tahlilning tug‘riligiga Eritmadagi metall ionlari ta’sir etishi mumkin, masalan misning. Analizning hatolarini aniqlash uchun 1 ml xajmdagi albumin qushilgan stanadart probalariga sentrifugalash usuli bilan bakteriyalari ajratib olingan 1 ml suyuq fazadagi pulpa qushiladi. Ularga 4 ml 0,5 NaOH qushib, keyin 1 ml proba tahliluchun olinadi. Oqsilni chuktirish va uning kolorimetrik aniqlanishini yuqorida kursatilgan usul bilan olib boriladi. Olingan ma’lumotlarni oqsilning standart Eritmalari bilan solishtiriladi. Oqsilning miqdori va oxirgi Eritmaning optik zichligi orasida tug‘ri proporsional mutanosiblik farqi pulpada 0,3 dan 2,0 mg/oqsil orasida bulishi mumkin.

Ushbu usul tekshirilgan va tarkibida mis metalli yuq bulgan sulfid konsentratlarning ishqorlanishida qo’llaniladi.

2.6. Mikroorganizmlarning miqdorini aniqlash usullari

Mikrobiologik amaliyotda mikroorganizmlarning usishini, hoh tabiiy substratlar bulsin, hoh ozuqaviy muhitlar bulsin, xujayralarning miqdorining va biomassasining O’zgarishini bir xil xajmda o’lchanadi. Ushbu ko’rsatkichlarning ulchash usullari tug‘ri (mikroskop ostida xujayralarni sanash, ulchash) va bilvosita bulishi mumkin. Bilvosita usullar xar xil nazorat kursatkichlarning ulchamlarida asoslangan bo’lib, ularning ulchami mikroorganizmlarning miqdori va biomassasi bilan bog‘liq buladi (suspenziyadan ozuqaviy muhitga ekilgandan keyin usgan koloniyalar soni, supenziyadan nupHing tarqalishi va yutilishi, undagi oqsilning miqdori va h.). Usulni tanlash, tadqiqotning maqsadidan, ozuqaviy muhitning va substratning hususiyatlaridan va mikroorganizmlarning morfologiyasi va usish xilidan kelib chiqadi.

Xujayralarni ranglangan va fiksatsiya qilingan buyanmalarda (mazkax) sanash (Vinogradskiy – Brid usuli)

Ushbu usul mikroorganizmlarning sonini aniqlash uchun xar xil modifikatsiyalarda tabiiy substratlar–tuproq, ifloslangan suv, optik kurinmaydigan, tarkibida erimaydigan komponentlar bor muhitlarda, masalan kraxmal, soya uni va b. qo’llaniladi. Usulning ustun tomonlari shundan iboratki, fiksatsiya qilinib ranglangan preparatlar Uzoq davr saqlanishi mumkin va ularni tadqiqotchining qulay vaqti bulganda sanashi mumkin.

Preparatni tayyorlash

Yaxshilab yog‘sizlantirilgan mikroskopning predmet oynasini millimetrli qog‘ozga quyiladi va unda maydoni 4 yoki 6 sm² li turt burchak chiziladi. Keyin oynaga tadqiq etilayotgan suspenziya xajmi tomiziladi (10; 20 yoki 30 mkl), ayrim hollarda 0,03-0,1%-foizli suvli agar Eritmasi tomchisi ham tomiziladi. Tomizilgan suspenziyani simli bug‘incha (petlya) bilan millimetrli qog‘ozga chizilgan maydonga tekis qilib surtiladi. Preparat havoda quritiladi, 10-20 minut davomida 96° foizli absolyut etil spirti bilan fiksatsiya qilinadi va Eritrozin bilan ranglanadi, yoki metilen kuki, fuksin va boshqa buyoq bilan. Keyin preparat yuviladi, navbati bilan 4-5 shisha idishdagi suvga botirib (oqar suvda yuvish mumkin emas) va havoda quritiladi. Bunday holda preparatlar yaxshi saqlanadi.

Sanash qoidalari. Preparatni mikroskop ostida immersion ob’ektiv yordamida ko’riladi. Bunda okulyar setkasining kvadrat maydonchalar ichidagi xujayralar soni hisobga olinadi. Okulyar turchani kuz va yig‘uvchi linzalar orasiga joylashtiriladi. Turcha bulmagan holda xujayralar sonini mikroskop kurish maydonida hisoblanadi. Okulyar turdagi va hisoblash kamerasidagi kvadratchalardagi hisoblash qoidalari bir hil. Natija tug‘ri chiqishi uchun 50-100 kurish maydonidagi mikroorganizmlar xujayralari miqdori hisoblanadi. Umumiy hisobga olingan xujayralar soni 600 tadan kam bulmasligi kerak. 1 ml tadqiq etilayotgan substratdagi mikroorganizmlar xujayralari quyidagi formula orqali aniqlanadi

M = (aS/sV)n,

bunda M - 1 ml substratda tadqiq etiladigan xujayralar miqdori; a – okulyar turdagi bir kvadratning (kurish maydoni) urtacha xujayralar miqdori); s – okulyar turidagi kvadratning maydoni (kurish maydoni), mm ; V—oynaga tomizilgan suspenziya xajmi, ml; S—surtilgan suspenziya maydoni, mm²; p—urganiladigan substratning suyultirish koeffitsienti.

Tur kvadratining maydoni, yoki kurish maydoni, ob’ekt-mikrometr yordamida aniqlanadi. Uni mikroskop stolchasiga preparat urniga quyib, xujayralar miqdori hisoblangan kattalashtirish foizi saqlangan holda, okulyar tupHing kvadratining bir tomoni aniqlanadi, yoki kurish maydoni diametri ulchanadi. Ko’rish maydonining xajmi quyidagi formula bilan aniqlanadi S = yag².
Takrorlash uchun savollar

1. 
   Mikroorganizmlarni miqdorini aniqlash usullariga ta’rif bering
   
2. 
   Mikroorganizmlarni miqdorini aniqlash uchun ishlatiladigan moddalar
   
3. 
   Xujayralarni ranglangan va fiksatsiya qilingan buyanmalarda sanash
   

7-Ma’ruza

Mavzu: Suyuq muhitda ekish orqali hujayralar sonini aniqlash (suyultirishning cheklangan usuli)
Reja

1.