Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat Texnika Universiteti Elektronika va Avtomatika fakulteti

ERITMALARNING QAYNASH VA MUZLASH TEMPERATURALARI.

RAULNING IKKINCHI QONUNI.

Kimyoda eritmaning muzlash shartlarini o’rganuvchi bo’lim krioskopiya deb, qaynash shartlarini o’rgnuvchi bo’lim esa ebulioskopiya deb ataladi.

Har qanday suyuqlik bug’i bosimi qattiq fazaning bug’i bosimiga tenglashganda muzlay boshlaydi. X.3. – rasmda sof erituvchi bilan eritma bug’ bosimlarining temperaturaga qarab o’zgarishi tasvirlangan.

X.3-rasm. Temperaturaning o’zgarishi bilan muz va suv bug’i bosimlarining o’zgarishi.

Rasmda AW egri chiziq sof erituvchi bug’ining bosimi, А1S egri chiziq esa eritma bug’ining bosimi o’zgarishini ko’rsatadi.

Raul qonuniga muvofiq, eritma bug’ining bosimi (А1S) turli temperaturalarda sof erituvchi bug’ining bosimi (AW) ga qaraganda bir muncha pastda joylashadi. X.3 – rasmda muz bug’i bosimining egri chizig’i (EA) ham ko’rsatilgan. Rasmdagi A nuqtada sof suv bilan muz muvozanatda turadi, chunki ular bug’larining bosimi o’zaro teng. A nuqta AW egri chiziq bilan EA egri chiziq kesishuv nuqtasi bo’lib, t ga to’g’ri keladi; bu nuqta (temperatura) suvning muzlash nuqtasidir. Eritma bug’ining bosimi 00S da sof suvnikidan ancha past bo’ladi. Faqat 00 С dan past (t1 ) temperaturadagina eritmaning bug’i bosimi muzning bug’i bosimiga tenglashadi (rasmdagi А1 nuqta ), bu nuqta АS1 va ЕА egri chiziqlarning kesishuv nuqtasidir. Bu nuqtadagi temperatura ma‘lum kontsentratsiyaga ega bo’lgan eritmaning muzlash nuqtasi bo’ladi. Shunday qilib, eritmalar hamma vaqt sof erituvchiga nisbatan bir muncha past temperaturada muzlaydi. Masalan, 100 ml suvda 10 g osh tuzi eritilishidan hosil bo’lgan eritma – 130 С da muzlaydi, dengiz suvi – 2,5 0 С da muzlaydi va hokazo.

Eritma muzlash temperaturasining pasayishi ∆t_МУЗ bilan belgilanadi. Raul qonuniga muvofiq, ∆t_МУЗ eritmaning molyar kontsentratsiyasiga proportsional bo’lib, moddaning tabiati bog’liq emas:

∆t_МУЗ = К * С (Х.12)

bu yerda: К – proportsionallik koeffitsienti;

С – eritmaning molyar kontsentratsiyasi

Raulning ikkinchi qonuni