Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti elektrodinamika va radioto

4.To‘liq elektr toki

O‘tkazgich muhitdagi elektr toki maydon kuchlari ta’siri ostida yuzaga keladigan erkin elektr zaryadlarining tartibli harakatidir. Bu tok o‘tkazuvchanlik toki deb ataladi.

Om qonuniga ko‘ra

(4.14)

Agar zaryadlangan jism yoki zarralar o‘tkazgich bo‘lmagan muhit yoki vakuumda V tezlik bilan harakatlansalar, ular ko‘chish tokini yuzaga keltiradi.

(4.15)

Chetki elektr maydoni ta’siriga kiritilgan dielektrikning molekulalari harakatlanib, qutblanish tokini yuzaga keltiradi.

(4.16)

bu yerda - qutblanish vektori.

Ba’zi bir muhitlarda =₀k_e tenglik o‘rinli. Bu holda

(4.17)

Yuqorida aytib o‘tilgan uchchala tok turlari ham elektr zaryadlarining siljishini ifodalaydi. Har bir tok o‘zining magnit maydoniga ega.

Maksvell elektr toki deb tokning vakuumdagi vaqt bo‘yicha o‘zgarishini aytishni taklif etgan

(4.18)

Siljish tokining boshqa turdagi toklardan farqi shundagi, bu tok issiqlik yo‘qotishlarini (qizish hisobiga yuzaga keladigan energiya yo‘qotishlari) yuzaga keltirmaydi.

To‘liq elektr toki deb – magnit maydonini yuzaga kelishida qatnashadigan toklarning yig‘indisiga aytiladi

I_to‘l=I + I_ko‘ch + I_qutb + I_0sil. (4.19)

Vakuumdagi qutblanish va siljish toklari yig‘indisini dielektrikdagi siljish toki deb ataladi.

(4.20)

Bu holatda tok zichligi

J_to‘liq = J_o‘tk + J_sil= E + . (4.21)

Ko‘chish tokini ko‘rib chiqish shart emas. Yaxshi o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan muhitda I >> I_sil, kam yo‘qotishli dielektrikda esa I_sil >> I. Yarimo‘tkazgich muhitlarda ikkala toklar ham o‘zaro teng qiymatlarga ega bo‘ladi.