Elektr dvigatel. Batareyalarda saqlanadigan elektr energiyasini kinetik energiyaga aylantirish uchun mas'uldir. Buning yordamida mashina harakatlanishi mumkin. Dvigatellar ham buning aksini qilishi mumkin, ya'ni pastlik yonbag'irlarida ular olingan kinetik energiyadan foydalanib, uni elektr shaklida saqlashadi.
Davullar. Dvigatelning ishlashi uchun ishlatiladigan elektr energiyasini to'playdigan narsa. Yerda qolib ketmaslik uchun yordamchi batareyaga ega bo'lgan ba'zi transport vositalari mavjud.
Port yuklanmoqda. Avtoulov batareyani qayta zaryadlovchi quvvat manbaiga ulangan vilka nima bo'ldi?
Transformatorlar. Ular elektr energiyasining parametrlarini batareyalarni zaryadlash uchun zarur bo'lgan narsalarga aylantirish uchun javobgardir. O'zgaruvchan tok bilan, boshqalari esa doimiy oqim bilan ishlaydigan transport vositalari mavjud. Ular shuningdek, avtoulovni sovutish uchun xizmat qiladi, to'kilmasdan va portlashdan saqlaydi.
Nazoratchilar Ular batareyaga energiya kiritishni tartibga soladilar. Shu tarzda siz zaryadni foydali xizmat muddatini uzaytirish va uni yomonlashtirmaslik uchun mos keladigan tarzda muvozanatlashingiz mumkin.
3.Elektr transport vositalarining xususiyatlari
Jahonda qaysi davlat yoki kompaniya innovatsiyalarni koʻproq va tez joriy qilsa, oʻshalar tez boyib ketadi. Shuning uchun ham hozirgi vaqtda yangi texnologik kompaniyalar daromadlari keskin oshib bormoqda, ularning aksiyalari kursi va kapitallashuv darajasi tez oʻsmoqda. Ushbu kompaniyalar joylashgan davlatlar yalpi ichki mahsuloti hajmi oʻsishiga ijobiy taʼsir qilmoqda. Maqolada zamonaviy elektromobil avtomobillarining o’ziga xos xususiyatlari va ulardan foydalanish imkoniyatlari o’rganilgan.
Hozirgi vaqtda jahonda eng muhim global texnologik yangiliklardan biri elektromobillar hisoblanadi. Bu jahon avtomobil bozorini oʻzgartiradi, oqibatda avtomobilsozlik va u bilan bogʻliq tarmoqlar oʻzgaradi. Deloitte kompaniyasining prognoziga koʻra, 2025-yilgacha jahonda har yili elektromobillar oʻsish surʼati 34 % foizni tashkil etib, ularning soni 25-30 mln.taga yaqin boʻladi. Oʻz navbatida, anʼanaviy dvigatelli avtomobillar ulushi kamayib boradi. (1)
Elektromobillar dunyoning ko'plab shaharlarida transport vositasi sifatida faol ishlatila boshlandi. Gigant kompaniyalar bu sohani rivojlantirish uchun millionlab mablag 'ajratmoqda. Bu turdagi avtomobillarning kamchiliklari bor, lekin har yili elektromobillar takomillashib, ekologik toza bo'lib bormoqda. Dunyo bo'ylab avtomobil ixlosmandlari elektromobillar uchun bahslashmoqda. Ba'zilar ularni kelajak mashinasi deb hisoblashadi.
Nima uchun elektromobillar oddiy mashinalardan yaxshiroq va nima uchun ularni ko'pchilik sotib olishni istamaydi: barcha ustun va zaif taraflarini ko'rib chiqamiz. Ko'pchilik hali elektromobillar ichki yonuvchi dvigatelli mashinalarning o'rnini bosishga loyiq ekanligiga to'liq ishonch hosil qilgani yo'q.
Ajoyib dinamika
Elektromobillarning oddiy mashinalardan bir necha bor ustun tarafi bu albatta - tezlanishdir. Elektromobillarning trasmissiyasi benzin dvigatelli mashinalarnikidan ancha oddiy bo'lib, motorning quvvati g'ildiraklarga deyarli bir zaxotda yetkaziladi. Shuning uchun elektromobillar oddiy mashinalardan dinamikada yutadi. Misol uchun, 2,3 tonnalik yangi Tesla Model S Plaid birinchi 100 km/soat tezlikka 1,98 soniyada erishadi.
Yuqori yurish masofasi.
Biroz oldin batareyalar sig'imining kamligi elektromobillarning bir quvvatlanishdan yurish masofasini qattiq cheklar edi. Lekin injenerlar bu sohada katta yutuqlarga erishib, elektromobillarning qisqa va uzoq yo'llarga yurish imkoniyati bir necha bor oshirildi. Misol uchun, yaqinda Lucid air 800 km yura oladigan birinchi elektromobil deb tan olindi. Tesla elektromobillari esa osonlikcha 600 km ni bosib o'tmoqda. Texnologiyalarning bu rivojlanishida yaqin kunlarda 1600 km yura oladigan elektromobillar ham paydo bo'ladi. Yoqilg'idan tashqari elektromobil egalari texnik ko'rik xarajatlaridan ham tejaydilar. Elektromobillarda ichki yonuvchi dvigatelli mashinalarga qaraganda harakatlanuvchi qismlar kamroq bo'lib, nosozliklar ham kam yuzaga keladi. Elektromobil sohiblari oddiy avtomobilegalari uchun muhim bo'lgan motor yog'i, svecha, motor remeni kabi qismlarni almashtirishni umuman unutishlari mumkin.
Turli xil davlatlarda chegirma va imkoniyatlar.
Ko'pchilik davlatlarda hukumat avtomobilchilarni elektromobil sotib olishga rag'batlantiradi. Ular elektromobil egalariga turli xil subsidiya va ligotalar taqdim etadilar. Misol uchun, Xitoyda elektromobillarni ommalashtirish uchun 5 milliard dollar ajratilgan bo'lib, yurish masofasi 300 km dan oshiq elektromobillarga 20% gacha chegirma mavjud. Rossiyada 2022 yildan boshlab mahalliy ishlab chiqarilgan elektromobillarga 25% chegirma beriladi. O'zbekistonda chet eldan olib kirilayotgan elektromobillar boj va aktsizdan ozod qilingan. Yaqinda esa elektromobilni ro'yxatga qo'yish vaqtida undiriladigan 3% transport solig'i ham bekor qilindi.
Elektromobillar quyidagi bir qancha afzalliklarga ega:
elektromobillar dvigateli atrof-muhitga zararli gazlarni chiqarmasligi hisobiga atrof-muhit ifloslanishi kamayishiga olib keladi;
elektromobil dvigateli elektr energiyasidan (muqobil energiyalar hisobiga) quvvat olishi sababli an'anaviy yonilg'i sarfini kamaytiradi;
elektromobillar bilan to'qnashuv sodir etilganda to'qnashuv sensori tomonidan batareyalar o'chirilishi natijasida elektromobil avtomatik tarzda to'xtaydi;
ehtiyot qismlari soni kamroq bo'lgani elektromobilning ishonchliligini oshiradi va natijada ta'mirlash hamda texnik xizmat ko'rsatish xarajatlari kamayadi;
batareyalarni standart elektr tarmog'idan quvvat olish imkoniyatining mavjudligi xarajatlarni sezilarli darajada kamaytirish imkonini beradi;
avtomashina o't oldirilgan hamda harakatlanayotgan vaqtda kamroq shovqin chiqadi;
elektr dvigatelning elektromagnit tormoz rejimida bo'lishi favqulodda tormozlanish imkoniyatini beradi.
Endi elektromobillarning keng ommalavushiga to'siq bo'layotgan kamchiliklaridan biri sifatida esa ichki yonuvchi dvigatelli mashinalardan qimmatligini aytishimiz mumkin. Elektromobillarning qimmatligi ularni nima uchun ko'pchilik sotib olmayotganiga asosiy sababdir. Ko'p holatlarda elektromobil bir darajadagi oddiy avtomobildan 10000 AQSh dollariga qimmatroqdir.
