Islom dini ta’lmoti

ISLOM DINI

Ta’lmoti

Islom – bu

Arabcha so’z bo’lib, bo’ysunish, itoat etish, ya’ni o’zini Olloh irodasiga topshirishni bildiradi.

Muslim – bu

• Islom diniga e’tiqod qiluvchilar. Arabchada “muslim” -“Islomni qabul qilgan”, “itoatli”, “sadoqatli” degsn ma’noni bildiradi. Ko’pligi “musulmon” deb ataladi. Bu so’z hozir o’zbeklarda – musulmon, qirg‟iz va qozoqlarda – musurmon, Ukraina va Rossiyada – basurman nomi bilan ataladi.

Islom

• Olloh yagona degan e’tiqod bilan unga bo’ysunmoqlik, itoat etmoqlik va butun qalb bilan ihlos qilmoqlik va Olloh buyurgan dinga iymon (ishonch) keltirmoqlik demakdir.

Islom diniga kirish

• Musulmon bo’lish uchun ikki iymon kalimasini tili bilan aytmoq va qalban, chin dildan ishonib iymon keltirish kerak.
• Bular:
• Kalimai tavhid
• Kalimai shahodat

kalimai tavhid

• “Ollohdan boshqa hech bir iloh – yo’q Muhammad Ollohning eslchisidir”.
• Qur’on tilida: “La Ilaha Illallohu Muhammadur Rasulluloh”.

Kalimai shahodat

• “Guvohlik bermanki, bir Ollohdan boshqa iloh yo’q va yana guvohlik beramanki, Muhammad Ollohning bandasi va rasuli(elichisi) dir”.
• Qur’on tilida: “Ashhadu an la ilaha illalohu va ashhadu anna Muhammadan a‟bduhu va rasuluhu”.

Iymon keltirishning 7 talabi

• Ollohning yakkayu - yagonaligiga ishonish, faqat ungagina sig’inish, e’tiqod va ibodat qilish.
• Ollohning farishtalariga ishonish.
• Ollohning barcha ilohiy, muqaddas kitoblariga ishonish.
• Ollohning barcha payg’ambarlariga ishonish.
• Taqdirga, uning ilohiyligiga ishonish.
• Ohiratga, qiyomat qoyim bo’lishiga ishonish.
• Qayta tirilishga ishonish.

olloh

• Dunyodagi barcha mavjudotlar yaratuvchisi.
• Olamda yuz bergan va beradigan barcha voqea va hodisalar u tomonidan belgilangan va uning irodasi bilan sodir bo’ladi.
• Ollohni hech kim bor qilgan emas u o’zidan o’zi bordir.
• Olloh birdir. Yakkadir, yolg’izdir.
• U bilguvchidir , u bilmaydigan biror bir ish yo’q.
• U har ishga qodirdir, hamma narsani ko’ruvchi va eshituvchidir.
• U bildiruvchi, tarbiya qiluvchidir.
• Unda hech qanday nuqson va kamchilik yo’q. U hamma erda hozir va nozir.
• Olloh yemaydi, ichmaydi, kasal bo’lmaydi.

Farishtalar

• Ollohning nihoyatda itoatli, hech bir gunohsiz, nurdan yaratilgan, odamlar ko’ziga ko’rinmaydigan bandalaridir.
• Ular Ollohning buyurgan ishlarini bajaradilar.
• Ularda erlik, ayollik, tug’ish, tug’dirish, yeyish -ichish, uxlash kabi hususiyatlar yo’q.
• Farishtalarning eng mashhurlari – Jabroil, Makoil, Isrofil, Azroildir

Payg’ambarlar

• Olloh tomonidan bandalariga din hukmlarini o’rgatmoq uchun yuborilgan elchilardir. Ular aqlli, ziyrak, to’g’ri , otoatli bo’lib odam bolalaridan chiqadilar. Ular Olloh tomonidan buyurilgan din va shariat hukmlarini bandalariga yetkazadilar, ularni haq dinga, yaxshi ishlarga va’z, nasihat bilan chaqiradilar.
• Qur’oni karimda 25 payg’ambarni ismi keltirilgan.
• Payg‟ambarlar 2 hilga bo’linadilar:
• 1. Rasullar;
• 2. Nabiylar.

rasul

• Olloh tomonidan o’zlariga alohida kitob va shariat berilgan payg’ambarlar.
• Barcha payg‟ambarlardan 8 nafari: Odam, Idris, Shis, Ibrohim, Muso, Dovud, Iso va Muhammad rasul payg’ambarlardir.

nabiy

• O‟zlariga mahsus kitob va shariat berilmay, bir rasulga berilgan kitob va shariat asosida ish qilishga buyurilgan payg’ambarlar.
• Nabiylar rasul bo’lolmaydi.
• Rasullarning har biri ayni paytda nabiy ham hisoblanadilar.

Ohirat

• Narigi dunyo, o’lgan bandalarning Olloh qudrati bilan tirilishi va Olloh tayin qilgan yerga yig’ilish kuni. Yig’iladigan joyning nomi “Maxshar yeri”, kuni esa “Qiyomat kuni” deb ataladi. Bu kuni bandalarning bu dunyoda qilgan yaxshi, savob yoki gunoh ishlariga yarasha hukm chaqiriladi.

Taqdir

• Olloh tomonidan har bir bo’lgan va bo’ladigan ishlarning bo’lmog’ini azaldan, oldindan tayin belgilab qo’yilishidir.
• Buni bizda peshonasiga yozilgan ham deyiladi.

Islom arkonlari

• Bu Islomning besh asosi, ustuni hisoblanadi. Bular:
• 1. Iymon;
• 2. Namoz;
• 3. Ro’za;
• 4. Zakot;
• 5. Haj.
• Yuqoridagilar har bir musulmon uchun farz qilib belgilangan. Bulardan tashqari janoza, sunnat, nikoh va qurbonlik qilish kabi muhim marosimlari ham mavjud.

Hajning shartlari quyidagilar

• 1. Islom dinida bo’lish;
• 2. Balog’atga etgan bo’lish;
• 3. Oqil bo’lish
• 4. Ozod bo’lish
• 5. Qodir bo’lish

ISLOMDAGI OQIMLAR

• Sunniylik
• Shialik

Sunniylik

• Diniy qonun-qoida va tartibotlarga amal qilishda Qur’oni Karim va payg’ambarimiz hadislari – “Sunna” ga birdek amal qiluvchilarga aytiladi.
• Sunniylik yo’nalishi “Ahli sunna val jamoa” deb aytiladi. Bu nomda Payg’ambarning sunnatiga amal qilish va musulmonlarning asosiy ko’pchilik jamoasi ma’nosi ma’nolari aks etgan.
• Jahonda ja’mi 1,2 milliarddan ko’proq musulmonlarning 92,5 foizni sunniylik yo’nalishdagilar tashkil etadi.

Shialik

• Shi’a - arabcha so’z bo’lib, ma’nosi “guruh”, “tarafdor” demakdir. Shialikdagi “ja’fariya” mazhabi Islomdagi beshinchi diniy-huquqiy mazhab sanaladi.
• Shialik yo’nalishi ya’ni ja’fariya mazhabidagi musulmonlar 7,5 foizdan iborat.