Ishqqa oid qirq qoida

1244 yil, 30 oktyabr, Konьya. 

Rumiy bilan uchrashuv arafasidagi uyqusiz 

tunda karvonsaroy mehmonxonasidagi o'z 

xonamning ayvonchasida o'tiribman. Xudo 

yaratgan koinotning buyukligini his etib, 

qalbim zavqqa to'lgan. Qayoqqa qaramang, 

hammayoqda Uni ko'rasiz va Uni topasiz. 

Shu bugun o'zim uchratgan kishilarni esladim - 

tilanchini, fohishani, ichkilikbozni. Hayot 

---

mushkulotlari va Undan begonalashuv tufayli 

azob chekayotgan oddiy insonlarni. O'zlarining 

fil suyagidan yasalgan qasrlarida yashovchi 

faylasuflar bu odamlarga e'tibor bermaydilar. 

Qiziq, Rumiy ham shundaylardan emasmikin? 

Agar shunday bo'lsa, men uni bu bebaxtlar 

bilan bog'layman. 

Shahar asta-sekin uyquga cho'mdi. Hatto tunda 

uxlamaydigan hayvonlar ham tun sokinligini 

buzishga jur'at eta olmaydigan vaqt boshlandi. 

Bunday damlarda meni mislsiz qayg'u chulg'ab 

oladi va shahar sukunatiga quloq solaman. 

Yopiq eshiklar ortida nimalar bo'layotganini va 

agar bu yo'lni emas, boshqa yo'lni 

tanlaganimda nimalar bo'lishi mumkinligini 

bilish menga qiziqarli. Lekin menda tanlash 

bo'lmagan. Yo'lning o'zi meni tanlagan. 

Men bir rivoyatni eslayman. «Bir darbadar 

darvish begonalarni yoqtirmaydigan shaharga 

kelib qolipti. «Ket, - deb qichqirishipti unga. 

Seni bu erda hech kim tanimaydi!» Darvish esa 

ularga xotirjam javob beripti: «To'g'ri, lekin 

---

men o'zimni taniyman va ishontirib aytamanki, 

agar buning aksi bo'lsa yomon bo'lardi». 

Hamon men o'zimni bilibman, demak, 

hammasi yaxshi bo'ladi. O'zini bilgan Xudoni 

biladi. 

Oy nuri meni yoritdi. Yengilgina yomg'ir 

yog'di, u misoli ipak ro'molning tegishi kabi 

mayin edi. Buning uchun Xudoga shukrona 

aytdim va barcha ishlarimda o'zimni uning 

azmu irodasiga topshirdim. Yana hayotning 

mo'rtligi va qisqaligi haqida o'ylab ketdim va 

yana bir qoidani esladim: «Hayot bizga 

omonatga berilgan. Va bu dunyo faqat 

taqlidlar, haqiqiy voqelikni qayta tiklashga 

urinishlardan iboratdir. O'yinchoqni haqiqiy 

deb qabul qilish faqat yosh bola uchun tabiiy. 

Shunga qaramay, kattalar ham yo o'yinga 

berilib ketishadi, yo qadriga yetmay uni 

sindirishadi, keyin esa tashlab ham 

yuborishadi. Hayotda haddan oshishlarga yo'l 

qo'ymaslik kerak, chunki bu ichki muvozanatni 

buzadi». 

---

So'fiylar haddan oshishlarga qarshi turishadi. 

So’fiylar o'z fikrlarida va xatti-harakatlarida 

hamisha vazmin. 

Erta tongda katta masjidga boraman va 

Rumiyning xutbasini tinglayman. U buyuk 

xotib bo'lsa kerak, harholda shahar ahli shu 

fikrda. Garchi va'zxonning san'ati 

tinglovchilariga bog'liq bo'lsa-da, Rumiy 

nutqida yulib tashlanishi kerak bo'lgan begona 

o'tlar ham ko'p bo'lsa kerak. O'ziga nima kerak 

bo'lsa yoki yoqsa, shuni tanlab olish tinglovchi 

ixtiyorida. Agar chamanzorda chiroyli gullar 

ochilib turgan bo'lsa, tikanli o'simlik- larga kim 

ham e'tibor berardi. Lekin aynan shulardan 

shifobaxsh dorilar tayyorlanishi haqiqatdir. 

Ishq chamanzorida ham ahvol shunday 

emasmi? Agar ishqda faqat go'zallik ko'rilsa-

yu, mushkulotlarga ko'z yumilsa, bu chin ishq 

bo'larmidi? Yaxshidan lazzatlanish, yomonni 

chetlab o'tish oson. Lekin buning aksi bo'lishi 

ham mumkin. Haqiqiy muammo - yaxshini 

ham, yomonni ham seva olishda va bu yaxshi 

---

bilan birga yomonni ham qabullash uchun 

emas, balki ishqni butunligicha qabul qilish 

uchun kerak. 

Yana bir kun o'tdi, men o'z do'stim bilan 

tashishimga juda yaqin qoldi. Uxlay 

olmayapman. 

O, Rumiy! 

Meni ko'rganingda taniy olarmikinsan? 

Meni tanigin! 

 

 

Rumiy