Ишнинг умумий тавсифи

Tadqiqot ob’ekti. Said Ahmadning “Jimjitlik” asari tadqiqotning asosiy manbai bo’lib xizmat qiladi. Shuningdek, XX asrning 80-90-yillarida yaratilgan ayrim romanlar, ba’zi o’rinlarda esa qiyoslash maqsadida yozuvchilar ijodiga ham murojaat qilindi.
Tadqiqotning metodologik asosi. Tadqiqotning metodologik asosi bo’lib dialektikaning umumiylik-xususiylik, shakl-mazmun kategoriyalari xizmat qiladi. Ana shu asosda zidlanuvchi til-nutq dixotomiyasida badiiy tasvir vositalari mavqeini aniqlashda til va uslub masalasi yuzasidan ham adabiyotshunoslik, ham tilshunoslikdagi nazariy asoslar va ilmiy tahlil usullariga tayanildi. Asosan, lingvopoetik, uslubiy va qiyosiy tahlil usullaridan keng foydalanish nazarda tutildi.
Himoyaga olib chiqilayotgan asosiy holatlar.

1. 
   Badiiy nutq individualligi lingvistik omillar bilan ta’minlanadi.
   
2. 
   Lingvistik omillar turli tabiatli bo’lib, tilning barcha sathlarini qamrab oladi.
   
3. 
   Said Ahmad ijodi badiiy nutqining o’ziga xosligini leksik va grammatik til birliklari, badiiy tasvir vositalari, okkazionalizmlar, paremalar kabi uslubiy vositalarning faolligi ta’minlaydi.
   
4. 
   Maqol, matal masal va idiomalar ichki immanent xususiyatlariga ko’ra badiiy nutq tarkibida va, umuman, til tizimida o’z o’rni hamda mavqeiga egadir.
   
5. 
   Said Ahmad badiiy nutqida dialektizmlarning barcha ko’rinishlari mustaqil stilistik figuralar darajasiga ko’tarilgan.
   

Tadqiqotning ilmiy yangiligi.
- XX asrda yuzaga kelgan ijtimoiy voqelik natijasi sifatida shakllangan o’ziga xos nutq egasi bo’lgan Said Ahmad badiiy ijodi birinchi bor lisoniy nuqtai nazardan tahlil etildi;
- uslub, uslubiyat, poetika tushunchalari aniqlashtirildi;
- uslub turlari va chegaralari belgilandi;
- individual uslub xususiyatlari ochib berildi;
- turli xil lisoniy vositalar - okkazionalizmlar, gapni murakkablashtiruvchi vositalar, muayyan fonetik hamda leksik vositalarning Said Ahmad nutqidagi stilistik imkoniyatlarini boshqa adiblar nutqi bilan qiyoslab kuzatish orqali ularning badiiy uslubni individuallashtirishdagi o’rni yorqinlashtirildi;
- umuman, paremalarning stilistik qo’llanish imkoniga ko’ra tasnifi berildi;
- metafora, ramz, kinoya kabilar zamonaviy tushunchalar asosida ta’riflandi, tasniflandi;
- dialektizmlarning stilistik o’rni belgilandi.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati. Tadqiqot badiiy til masalalarini tadqiq etuvchi ishlar sirasiga kiradi va o’zbek tili uslubshunosligidagi muayyan nazariy masalalarni hal etishda badiiy nutq individualligi yo’nalishidagi tadqiqotlar uchun ma’lum darajada nazariy ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, ma’lum bir ijodkorning til vositalaridan foydalanish tamoyillarini aniqlash, ijodiy jarayon, bu jarayonga xos bo’lgan lingvistik xususiyatlarni o’rganish uning asosiy qonuniyatlarini ochishga ham yordam beradi.
Tadqiqot natijalari oliy o’quv yurtlarining filologiya fakultetlarida uslubshunoslik, badiiy matn tahlili, hozirgi zamon o’zbek adabiy tili kabi nazariy kurslarni o’tishda, badiiy til poetikasi muammolariga bag’ishlangan qo’llanmalar tayyorlashda, maxsus kurslarni o’qitishda, oliy va o’rta maxsus ta’lim tizimi talabalarida badiiy asar tilini tahlil qilish malakasini shakllantirishda yordam beradi.