Ishning bajarishdan maqsad: erkin tushish tezlanishini aniqlashni o’rganish. Kerakli asbob va materiallar

Laboratoriya ishi №1
Atvud mashinasi yordamida erkin tushish tezlanishini aniqlash
Ishning bajarishdan maqsad: erkin tushish tezlanishini aniqlashni o’rganish.

Kerakli asbob va materiallar: Atvud mashinasi, elektron schyotchik-sekundomer, selenli to’g’rilagich ВС 4-12, sharcha, ulovchi simlar, kalit.
Ishning nazariyasi
Jismlarning og’irlik kuchi ta‘siridagi harakati erkin tushish deb ataladi. Jismlarning erkin tushishi to’g’ri chiziqli tekis tezlanuvchan harakatga misol bo’ladi. Italiyalik olim Galileo Galiley erkin tushayotgan jismlar bir xil tezlanish bilan harakatlanishini topdi. Bu tezlanish erkin tushish tezlanish deb ataladi. Erkin tushish tezlanishi pastga vertikal yo’nalgan va absolyut qiymati taxminan 9,8 m/sek² ga teng ekanligi aniqlangan.

Yer yuziga yaqin nuqtalardan tushayotgan jismlarga og’irlik kuchidan tashqari havoning qarshiligi ham ta‘sir qiladi. Lekin ko’p hollarda havoning jismlar tezlanishiga ta‘sirini e‘tiborga olmasa ham bo’ladi.

Erkin tushish tekis tezlanuvchan harakat bo’lgani uchun bu harakatni xarakterlovchi formulalar quyidagi ko’rinishga ega:

(1)
(2)

Bu yerda jismning boshlangich va ixtiyoriy paytdagi tezligi; xarakat vaqti; erkin tushish tezlanishi; tushish balandligi.

Harakat boshlang’ich tezliksiz sodir bo’layotgan holda
(3)

(4)

ni olamiz.(4) ga ko’ra erkin tushish tezlanishi

(5)

Tajribada ma‘lum vaqt ichidagi tushish balandligini o’lchash asosida (5) formula yordamida erkin tushish tezlanishi aniqlanadi.