Қишлоқ хўжалик фитопатологияси фанининг мақсади ва вазифалари

Картошка барглари буралиши касаллигини картошканинг
R-вируси (Solanum virus 14) қўзғатади. Вирус думалоқ шаклли, диаметри 25 нм атрофида. Бу вирус гуруҳига мансуб турларнинг криптограммаси R/1;2/*;S/S;S/Ap.
Картошка вирозлари орасида бу касаллик дунёда энг кенг тарқалгани ва энг зарарлисидир ва у туфайли туганаклар ҳосилининг 90 фоизигачаси йўқотилади.
Биринчи йил зарарланган ўсимликлар барглари оч-сариқ, баъзи навларда бироз бинафша, пушти ёки қизғиш тус олади, кўпинча четлари қувурсимон шакл олиб, тепага букилади. Мавсум сўнгида ўсимликлар ташқи белгисиз зарарланиши мумкин. Жуда чидамсиз навлар туганакларида ўтказувчи тўқималарнинг некрози кузатилади.
Иккинчи йили зарарланган (касал туганаклардан ўсиб чиққан) картошканинг tuberosum кенжа турига мансуб ўсимликларнинг пастки барглари марказий томиридан тепага букилиб, қувурсимон ва кичик бўлиб қолади, оқаради, эгилувчанлиги йўқолади, терига ўхшаб қолади, баргларининг ости қизғишроқ тус олади. Картошканинг andigena кенжа турига мансуб ўсимликлар баргларининг четлари ва томирларида хлороз ривожланади, барглар жуда кичик бўлиб қолади (Int. Potato Center, 1982).
Касаллик табиатда шира (айниқса Myzodes persicae) ва зарарланган туганаклар билан тарқалади. Итузумдошлар оиласига мансуб ўсимликлар, эшакшўра ва баъзи бошқалар зарарланади (Власов, Ларина, 1982; Пересыпкин, 1982; Int. Potato Center, 1982).
Картошка Y-вирозини картошка Y-вируси (Solanum virus 2)
қўзғатади. Бу гуруҳ вирусларининг шакли узунчоқ, узунлиги 750 нм,
криптограммаси R/1;3,5/5;E/E;S/Ap.
Зарари бўйича Y-вироз барг буралишидан кейинги иккинчи ўринда туради, ҳосилнинг 80 фоизигача йўқотилишига сабаб бўлади. Касаллик белгилари экин навлари ва уларни зарарлаган вирус штаммлари ҳамда об-ҳаво шароитлари билан боғлиқ ва жуда ўзгарувчан: барглар мўртлиги, розеткалари пайдо бўлиши, четлари пастга букилиши, устида некрозлар ривожланиши, ўсимлик бўйи пасайиши, новда ва пояларда некротик қорамтир-қўнғир чизиқ ва тасмачалар ҳосил бўлиши мумкин; баъзи навларда енгил мозаика ривожланади ёки ўсимлик ташқи белгиларсиз зарарланади. Касаллик туганаклар орқали ҳамда, барқарор бўлмаган ҳолда, ширалар билан тарқалади.
Вирус тамакини ҳам зарарлайди: зарарланган ўсимликларнинг ёш барглари томирлари оқаради (бошқа штаммлари таъсирида қўнғир тус олади) ва сўнгра баргларда оқ, майда некрозлар пайдо бўлади.