Қишлоқ хўжалигини илмий асосда йўлга қўймас

МАНЗАРАЛИ ДАРАХТ-БУТА
 
КЎЧАТЛАРИНИ ПАРВАРИШЛАШ
Кўкаламзорлаштириш мақсадида ўстирилган кўчатлар-
нинг шох-шаббалари тўғри шаклланган, тўғри штамбли ва 
илдиз системаси яхши тармоқланган бўлиши керак. Бундай 
дарахт кўчатлари далаларда дарахт тури ва кўчатлардан 
фойдаланиш мақсадига боғлиқ ҳолда 4-8 ва ундан ортиқ 
йил, буталар эса 2-3 йил мобайнида парваришлаб ўстири-
лади. Ўстириш муддати 4 йилдан ортиқ бўлган кўчатлар кў-
чатзорнинг иккинчи даласига, 8 йилдан ортиқ бўлганлари 
эса учинчи даласига кўчириб ўтказиб парваришланади.

---

111
МАНЗАРАЛИ ДАРАХТ-БУТА ЎСИМЛИКЛАР
44–
китоб
Йирик кўчатзорларда штамбли дарахт кўчатларининг 
биринчи ва иккинчи далалари ва бута кўчатлари ўстири-
ладиган далалар алоҳида-алоҳида режалаштирилади, ал-
машлаб экиш тизими алоҳида шакллантирилади. Дарахт 
штамбли кўчатларининг биринчи даласига ва бута кўчатла-
рининг даласига баҳорда бир-икки ёшли уруғкўчатлар ва 
илдиз олган қаламчалар ўтказилади. Иккинчи далага эса 4 
ёшли кўчатлар ўтказилади. 
Енгил таркибли тупроқларда кўчатлар фақат кузда ўтқа-
зилади. Нина баргли ва бошқа иссиқсевар дарахт ва бута 
турлари баҳорда ўтказилиши тавсия этилади. Кузда ўтқазил-
ганда уларнинг илдизини совуқ уруши мумкин. 
Далаларга яхши ривожланган уруғкўчат ва кўчатлар 
ўтқазилади. Ўтқазишдан олдин уруғкўчатнинг илдизи 18-20 
см, кўчатнинг илдизи 35-40 см узунликда қолдирилиб, ортиқ-
часи қирқилади ва махсус сувли бўтқага ботириб олинади.
 Қарағай кўчатларини парваришлаш бўлими

---

112
100 китоб тўплами
Ўсимликлар далаларга қуйидаги схема бўйича ўткази-
лади: биринчи далага 0,4х0,9 ёки 0,4х1,5 м; иккинчи далага 
1,5х1,5 ёки 1,75х1,75 м; буталар даласига 0,3х0,9 ёки 0,2х0,8 м. 
Кўчатлар қўл меҳнати ёрдамида ўтқазилганда 40х40 см кат-
таликда олдиндан тайёрланади.
Йирик механизациялаштирилган кўчатзорларда комби-
нациялаштирилган ҳолатда, яъни бир далада турли ёшда-
ги дарахт кўчати билан бирга бута кўчати жойлаштирилиб 
ўстирилади. Бунда дарахт кўчатлари қаторининг оралиқ ма-
софаси 2,1-2,8 м, бута кўчатларининг қатор оралиқларидаги 
масофа эса 70-70 см га тенг бўлади.
Ягона технологик жараёнда ва бир хил алмашлаб экиш 
тизимида дарахт ва буталарнинг уруғкўчатини далаларга 
механизациялаштирилган (СШН-3) ҳолатда ўтказиш мумкин. 
Бу ҳолда қаторлар оралиқларидаги тупроқ культиватор ёр-
дамида ишланади, дарахт кўчатларини ВПН-2 плуги ва бута 
кўчатларини НВС-1,2 скоба ёрдамида қазиб олиш мумкин.
Комбинациялаштирилган технологик жараён бир ро-
тация даврида секин ўсувчи дарахт кўчатларини бир, тез 
ўсувчиларни икки, буталар кўчатларини икки-уч маротаба 
такрорий ўстириш имкониятини беради. Дарахт ва бута кў-
чатларининг миқдорий нисбати тахминан 1:7 га тенг, бу яшил 
қурилиш талабларига тўлалигича жавоб беради.

---

113
МАНЗАРАЛИ ДАРАХТ-БУТА ЎСИМЛИКЛАР
44–
китоб
Бута кўчатларини такрорий ўстиришда қатор оралари-
даги тупроқ кузги шудгор тизимида тайёрланади ва кўчат 
ўтказиш машиналарида экилади. Қатор ораларидан бута кў-
чатларини икки-уч маротаба НВС-1.2 скоба ёрдамида қазиб 
олиш билан бирга дарахт кўчатларининг ён томонга ўсаёт-
ган илдизлари қирқилади, натижада попук илдиз система-
сига эга бўлган кўчат шаклланади. Бу усул эса секин ўсув-
чи дарахт турларининг илдиз системасини ривожлантириш 
учун биринчи даладан иккинчи далага кўчириб ўтказишни 
талаб қилмайди.
Тез ўсувчи дарахт турларининг кўчатини шаклланти-
риш. Кўчат штамбини ва шох-шаббаларини шакллантириш 
далаларда кўчат ўстиришнинг асосий ва мураккаб ишла-
ридан ҳисобланади. Дарахтларнинг танасини хусусиятига 
мос ҳолда шакллантириш усули турлича бўлади. Терак, тол,