Ishlabchiqarishda boshqaruv fakulteti «buxgalteriya hisobi va audit» kafedrasi

Mulkiy alohidalik tamoyiliga binoan korxona buxgalteriya hisobida korxonaga (korxona, tashkilot va x.k.) tegishli bo‘lgan mol-mulknigina aks ettiradi. Bunday yondashuv turli xo‘jalik subyektlarining mol-mulki, ularning mulkiy va moliyaviy holatini belgilashi uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Mazkur qoidaga asosan buxgalteriya hisobi korxonaning mulklari bilan bog‘liq bo‘lgan xo‘jalik operatsiyalarini yozishdan boshlanadi. Mulkka egalik huquqini mustahkamlash maqsadida korxonaga uchta huquqiy vakolat beriladi:

1. 
   Egalik qilish huquqi - buyumdan haqiqatda foydalanish imkoniyati;
   
2. 
   Foydalanish huquqi - daromad olish maqsadida mol- mulkdan foydalanish imkoniyati;
   
3. 
   Tasarruf etish huquqi - o‘ziga tegishli bo‘lgan mol-mulk taqdirini beligilash va o‘z xohishiga qarab harakat qilish imkoniyati.
   

Moliyaviy hisobda faqat pulda ifodalanadigan axborotlar hisobga olinadi. Bunday axborotlarning afzalligi shundaki, pul umum qabul qilingan o‘lchov birligi hisoblanib, uning vositasida korxonada sodir bo‘ladigan hodisalar bitta umumiy maxrajga keltiriladi. Natijada ular qo‘shish yoki ayrish mumkin bo‘lgan raqamlar ko‘rinishida aks ettiriladi. Masalan, korxona 2000000 naqd pulga, 150 ming kvadrat metrga teng bino maydoniga, 10 ta yuk va 4 yengil avtomashinasiga, 10 tonna mineral o‘g‘itga va shu kabi boshqa xo‘jalik mablag‘lariga ega. Korxona ixtiyoridagi hamma mulkni miqdorini topish uchun bu narsalarni hammasini qo‘shib chiqish mumkin emas. Bunda, korxona mulklarini pulda ifodalash yordam beradi: 2000000 so’m naqd pul, yuk tashish mashinalarining qiymati 100000000 so’m, yengil avtomashinalarning qiymati 40000000 so’m va mineral o‘g‘itning qiymati 3000000 so’m – bularni qo‘shib chiqish mumkin.