3-MOT-Xalqaro Mexnat tashkiloti. Bu Tashqilotning faoliyati yunalishi ijtimoiy - iqtisodiy muammolarni xal etishga karatilgan. MOT mexnatni xukukiy tartibga solishda ishtirok etadi va ayrim mamlakatlarga ish bilan bandlik mexnat sharoitlarini yaxshilash kasbiy texnik ukitish borasida yordam beradi.
Xalqaro iqtisodiy Tashqilotlarga Xalqaro valyuta fondi va Jaxon Banki, (uning tarkibiy kismlari: Xalqaro Rivojlanish va Tiklanish Banki, Xalqaro Moliyaviy Korporatsiya, Xalqaro Rivojlanish Assotsiatsiyasi, Investitsiyalarni Kafolatlash Xalqaro Assotsiatsiyasi) kiradi. (Ushbu Tashqilotlar xakida “Xalqaro valyuta munosabatlari” mavzusida tuxtalib utamiz).
4. Jaxon mexnat taksimotida O’zbekistonning o’rni.
O’zbekistonning milliy Iqtisodiyotini shakllanishida bozor asosiy yunalish xisoblanadi. Uni shakllantirish va rivojlantirishda Tashqi iqtisodiy aloqalarni o’rni katta.
Xozirgi sharoitda O’zbekistonning jaxon mexnat taksimotida ma’lum bir darajaga erishishda eksportni kuchaytirish axamiyatlidir. Mamlakatimizning bu boradagi dastlabki xarakatlari yaxshi natijalar bermokda, Tashqi sovdo oborodi yildan yilga kupaymokda.
Respublikamizning jaxon bozoridagi bevosita muxim vazifasi Iqtisodiyotimiz mustakilligini uning normal xoldagi xarakatini ta’minlash uchun zarur tovarlar sotib olishdan iboratdir. Bunda ilmiy texnik ishlanmalar, mashina va jixozlar asosiy axamiyat kasb etishi kerak. Lekin umuman jaxon bozorida katnashish muvozanatini ta’minlash maksadida eksportning xam sezilarli darajada bulishi juda axamiyatlidir. Bu Iqtisodiyotimiz kuchi imkoniyatlaridan darak beradi.
Jaxon mexnat taksimotida urin egallash muammosiga kelsak, uning xozirgi bevosita vazifasi eksportni kuchaytirish buning uchun doimiy ravishda chet mamlakatlarda mijozlarni kupaytirishdir.
Jaxon bozoriga chikish nodoimiy eksport usulidan boshlanadi, ya’ni sotiladigan tovarga xaridor topilishiga karab ish tutiladi. Eksport kilish Iqtisodiyotimiz kanday imkoniyatlarga ega bulsa, shunday foydalanish va Iqtisodiyotimiz ajrata olish mumkin bulgan tovarlar sotishdir. Bunday usuldagi xarakat kelajakda murakkablashgan usullarni, ya’ni kushma tadbirkorlik va tugridan -tugri investitsiyalash usullarini kullash imkoniyatlarini yaratadi.
Xozirgi davrda faol eksportni kullashga utish bilan boglik ishlarni amalga oshirish dolzarb vazifadir. Buning uchun agentliklar ochish bevosita boshka mamlakatlardagi biz bilan iqtisodiy aloqada buluvchi firmalarni topish bu soxadagi birlamchi vazifalardir. Shuningdek mamlakatimizda chet mamlakatlar iqtisodiy aloqalar vakolatlari va vakolatxonalarining ochilishiga sharoit yaratilib, ularni kengaytirish xam bu soxadagi muxim tadbirlardir.
Tovarlarga kelganda avvalo Iqtisodiyotimizning mavjud imkoniyatlaridan foydalanish mumkin. Avvalo bu paxta tolasi balan boglik kishlok xujalik maxsulotidir. Paxta tolasi jaxon bozorida uz o’rnini topayotgan bulsa xam meva sabzavot va polizchilik maxsulotlarini jaxon bozoriga chiqarish soxasida imkoniyatlar mavjud. Sanoat maxsulotlari ichida xam shundaylari bor . Buning ustiga juda tez bunyod etilayotgan yangi korxonalar xam eksport imkoniyatlarini kengaytiradi. Magnito-elektron tovarlari avtomabil , ba’zi uy ruzgor texnikasi buyumlari kabilar bunga misol bula oladi. Bular eksportni kuchaytirib, boshka usullar uchun yul ochib beradi va O’zbekistoning kelajakda jaxon mexnat taksimotida uzining mustakil va mustaxkam o’rnini egallashi uchun asos buladi.
Mamlakatimizda katta mikdorda turli er osti boyliklari serxosil erlarimiz bor, xalqimiz mexnatkash uning umumiy intelektual madaniy darajasi past emas. Shuning uchun xam Iqtisodiyotni bozor asosida rivojlantirish, jaxon bozorida faol katnashib, mexnat taksimotida uzimizga yarasha urin egallashimiz imkoniyatlari mavjud.
Jaxon mexnat taksimotida ishtirok etish katta strukturaviy uzgarishlarni talab etadi. Chunki mavjud ishlab chiqarish strukturasi chetga xom-ashyo chiqarish va kupchilik tayyor maxsulotlarni, texnikaviy va mashinasozlik tovarlarini chetdan olib kelishga moslashgan va bu Respublika man -faatlariga mos kelmaydi. Shuning uchun xam jaxon bozori talabi darajasida bulish uchun ishlab chiqarishni tubdan uzgartirish uning avvalo texnik va texnologik darajasini keskin kutarish,strukturaviy xolatini xalqaro mexnat taksimoti talabi asosida kayta kurish talab etiladi. Bu jaxon mikyosida ma’lum urin egallash,Iqtisodiyotni rivoj topgan darajaga kutarish va jaxon rakobat kurashida bellashish mumkin buladigan darajaga etkazishni talab kiladi.
Jaxon mexnat taksimotiga kushilish ayni vaktda dunyodagi tarakkiyotdan baxramand bulib borish yangi texnika va texnologiyani kirib kelishidir. Bu avvalo ishlab chiqarishning rivojlanishini tezlashuvini ta’minlash natijada doimo ilgarilab borish demakdir. O’zbekistonning kelajagi porlokligining mazmuni xam shuni anglatadi.
Umumlashtirib aytganda, jaxon xujaligidagi davlatlar Iqtisodiyotini baynalminallashuvi ularning iqtisodiy aloqalarini tartibga soluvchi mexanizmni shakllanishini talab etadi. Bu mexanizm uz navbatida tuxtovsiz takomillashib boradi .
