|
O’tgan yilning dekabr oyiga nisbatan, foizda
2000
|
128,2
|
2001
|
126,6
|
2002
|
121,6
|
2003
|
103,8
|
2004
|
103,7
|
2005
|
107,8
|
2006
|
106,8
|
2007
|
106,8
|
2008
|
107,8
|
2009
|
107,4
|
2010
|
107,3
|
2011
|
107,6
|
2012
|
107,0
|
2013
|
106,8
|
2014
|
106,1
|
2015
|
105,6
|
2016
|
105,7
|
2017
|
114,4
|
2018
|
114,3
|
2019
|
115,2
|
2-jadval. O'zbekiston Respublikasi bo'yicha ist'emol narxlari indeksi dinamikasi
|
2016
|
2017
|
2018
|
2019
|
YIG`MA INDEKS
|
105,6
|
109,5
|
117,5
|
114,5
|
TOVARLAR
|
104,1
|
109,6
|
118,8
|
114,3
|
OZIQ-OVQATLAR
|
99,6
|
107,8
|
120,1
|
116,9
|
Non mahsulotlari
|
98,0
|
102,9
|
120,0
|
126,1
|
Go`sht, parranda va baliq
|
100,5
|
117,2
|
128,5
|
119,9
|
Sut mahsulotlari
|
105,1
|
109,1
|
116,1
|
117,0
|
Tuxum
|
107,9
|
121,1
|
109,4
|
117,1
|
Yog` va moy
|
119,7
|
113,4
|
110,7
|
110,2
|
Meva va sabzavotlar
|
77,6
|
91,5
|
122,3
|
112,0
|
Shakar, choy, qandolat va boshqa oziq-ovqat mahsulotlari
|
110,2
|
113,4
|
109,9
|
108,5
|
Alkogolsiz ichimliklar
|
105,3
|
106,5
|
107,0
|
108,6
|
Spirtli ichimliklar
|
108,3
|
111,5
|
119,3
|
113,3
|
Umumiy ovqatlanish
|
106,7
|
106,8
|
113,9
|
119,3
|
NOOZIQ-OVQATLAR
|
110,2
|
111,7
|
117,1
|
111,1
|
Kiyim
|
111,0
|
112,4
|
117,1
|
111,0
|
Oyoq kiyim
|
110,2
|
111,8
|
114,4
|
110,0
|
Gazlama va eshilgan iplar
|
108,4
|
113,5
|
113,2
|
112,0
|
Maishiy to`qimachilik mahsulotlari
|
110,7
|
110,5
|
115,1
|
111,4
|
Madaniy mollar
|
112,7
|
110,3
|
107,6
|
109,7
|
Qurilish mollari
|
107,7
|
107,9
|
125,2
|
106,5
|
Dori-darmonlar
|
107,5
|
107,6
|
111,9
|
105,3
|
Shaxsiy gigiena mahsulotlari
|
113,9
|
114,2
|
116,1
|
110,3
|
Tamaki mahsulotlari
|
110,7
|
114,6
|
127,1
|
116,9
|
Avtomobillar uchun yoqilg`i
|
104,8
|
118,6
|
130,4
|
120,8
|
XIZMATLAR
|
111,6
|
109,0
|
112,1
|
115,5
|
Maishiy xizmatlar
|
108,7
|
105,3
|
112,1
|
116,6
|
Uy-joy kommunal xizmatlari
|
118,1
|
110,7
|
115,6
|
121,2
|
Yo`lovchi transporti xizmatlari
|
106,8
|
106,8
|
110,3
|
112,9
|
Aloqa xizmatlari
|
114,7
|
124,0
|
115,6
|
107,4
|
|
|
|
|
|
3 – jadval. Iste’mol narxlari o’zgarishining tovar – xizmat turlari bo’yicha dinamikasi (2016 - 2019).
Yuqoridagi jadvalda esa iste’mol narxlari indeksi o’zgarish dinamikasining tovar va xizmatlar turlari bo’yicha ko’rib turibmiz.
Yalpi ichki mahsulot salmog’ini oshirish uchun tadbirkorlikka e’tibor yuqori darajada bo’lishi kerak. Zero, tadbirkorlar, o‘rta va kichik biznes iqtisodiyotning barqaror rivojlanishi uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Rivojlangan davlatlarda tadbirkorlik sub’ektlari umumiy korxonalar sonining 90 foizdan ziyodini tashkil etadi va mehnatga layoqatli aholining 50 foizdan ortig‘ini ish bilan ta’minlaydi. 2018 yilgi holatga ko‘ra, O‘zbekistonda mehnat bilan band aholining 76,3 foizi shu sohada ishlaydi.
Shu bilan birga, tadbirkorlik sub’ektlari taraqqiy etgan mamlakatlarning yalpi ichki mahsuloti tarkibida ham salmoqli o‘ringa ega. O‘zbekiston yalpi ichki mahsulotida mazkur soha ulushi 59,4 foizdir.
Tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlash va biznes muhitini yaxshilash bo‘yicha amalga oshirilayotgan tub islohotlar samarasida Jahon bankining “Biznes yuritish – 2020” hisobotida O‘zbekiston 7 pog‘onaga ko‘tarilib, 69-o‘rinni egalladi va dunyoning eng yaxshi 20 ta islohotchi davlati qatoridan joy oldi. Yangi korxona ochish qulayligi bo‘yicha yurtimiz ilk bor dunyoda sakkizinchi o‘ringa ko‘tarildi.
Bunday imkoniyatlar natijasida joriy yilning o‘tgan 10 oyida 91 mingta yoki 2018 yilga nisbatan 2 barobar ko‘p yangi tadbirkorlik sub’ekti tashkil etildi. QQSning kamaytirilishi natijasida soliq to’lovchilar soni oshdi, ya’ni tadbirkorlikka yana bir bor keng yo’l ochildi. Bu esa soliq siyosatining ikki taraflama to’g’ri qarorga kelganini anglatadi.
Pul – kredit siyosatida ham tadbirkorlarga eng kam oylik ish haqining 50 baravaridan 1000 baravarigacha imtiyozli kreditlar ajratildi.
XULOSA
Shuni aytishimiz mumkinki, biz iqtisodiyot kursini o’rganish bilan uning real voqelik, yani bizning atrofimizda bo’layotgan hodisalar, qaysiki iqtisodiy sohadagi, u albatta barcha sohalarga ta’sir ko’rsatmay qolmaydi, o’zgarishlarni tushunishimiz hamda ulardan unumli foydalanish, boshqa so’z bilan o’z ma’nfaatimiz yoki butun jamiyat manfaati yo’lida oqilona foydalanish uchun imkon beradi. Bundan tashqari talabning o’zi nima ekanligini anglaganimiz holda, uning o’zgarishida qanday omillar ro’l oynashini bilishimiz biz yaqin kelajakda o’z xususiy sektorimizda yoki jamoat birlashmasida bunday o’zgarishlarni oldindan sezishimiz va o’z o’rnida kerakli xulosalar chiqarib eng muhim bo’lgan chora tadbirlarni amalga oshirish uchun strategik rejalar tuzish uchun juda muhim ekanligini anglashimiz mumkin. Bu esa, ishlab chiqarish yoki xizmat ko’rsatish obyektini kutilmagan iqtisodiy talofatlardan ximoyalash hamda nafaqat zarardan qochish balki o’zgarishlardan unumli va ongli ravishda foydalanish oqibatida keskin ravishda katta foydaga erishish va korxona yoki tashkilotning kelajagi uchun muhim bir qadam tashlash imkoniyatiga ega bo’lamiz. Shundan ko’rinadiki, talab, ya’ni yalpi talabning o’zgarishini kuzatish juda muhim bir jarayon ekanligini anglab yetamiz.
Iqtisodiyot doimiy ravishda makroiqtisodiy muvozanat tomon harakat qiladi va ma'lum darajada bu tenglik ta'minlab turiladi. Biroq, yalpi talab va yalpi taklifga ta'sir etuvchi omillarning o'zgarib turishi natijasida muvozanat buziladi va iqtisodiyot yangi muvozanat tomon harakat qiladi. Iqtisodiyotni muvozanatlashtirish va jamiyat ehtiyojlarini qondirish xalqimiz va hukumatimiz oldidagi eng muhim vazifa hisoblanadi. Bu vazifani bajarishda iqtisodiyot nazariyasi fanidan olgan bilimlardan foydalanamiz. Zero, jamiyat ehtiyojlari o’zgaruvchanligi, bizga bu boradagi qadamlarda o’ta puxtalik bilan aniq rejali iqtisodiyot olib borishga undaydi. Bu esa har bir shaxs uchun, kerak bo’lsa jamiyat uchun foydali bo’lishini anglatadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi PF-4947-sonli Farmoni. // https://lex.uz/docs/-3107036
Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bagishlangan Oliy Majlis palatalarining qo’shma majlisidagi nutqi, Toshkent, 2016.56 b.
Karimov I.A. // Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish kontseptsiyasi: O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo`shma majlisidagi ma’ruzasi. – T.: “O’ZBEKISTON”, 2010. – 56 bet.
O`lmasov A., Vahobov A.V. // Iqtisodiyot nazariyasi: Darslik. – T.: «SHARQ» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi Bosh tahririyati, 2006. – 480 b.
Shodmonov Sh., G`afurov U. // Iqtisodiyot nazariyasi (darslik). – T., «Iqtisod-moliya» nashriyoti, 2010 – 726 b.
Mc. Connell, Brue. Economics. 17th edition. Mcgraw-hill/Irwin, USA, 2014.
Paul A. Samuelson, William D. Nordhaus. Economics. 19th Edition. McGraw-Hill.
https://www.lex.uz – O’zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi.
https://www.stat.uz – O’zbekiston Respublikasi Davlat Statistika Qo’mi- tasining rasmiy sayti.
https://www.ziyonet.uz – ZiyoNET axborot – resurs portali.
Do'stlaringiz bilan baham: |
