Ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti

Statistikada variatsiya deyilganda to’plam birliklari o’rtasida tafovut (farqlanish), o’zgaruvchanlik tushuniladi. Statistikada variatsiya quyidagi ko’rsatkichlar yordamida ta’riflanadi (4-jadval).
Variatsion kenglik (R) deyilganda belgining eng katta va eng kichik darajalari o’rtasidagi farq tushuniladi. Quyida keltirilgan jadvaldagi formulada x_max – belgining eng katta darajasi, x_min – belgining eng kichik darajasidir.
O’rtacha mutlaq tafovut (d) alohida miqdorlar bilan ularning o’rtacha miqdori o’rtasidagi farqlarning to’plamdagi birliklar soni yig’indisiga bo’lgan nisbat natijasidir.
Dispersiya alohida miqdorlar bilan ularning o’rtacha miqdori o’rtasidagi farqlar kvadratining to’plamdagi birliklar soni yig’indisiga bo’lgan nisbat natijasidir.
Agar dispersiyani kvadrat ildizdan chiqarsak, u holda o’zgaruvchanlikning haqiqiy darajasi kelib chiqadi. Bu ko’rsatkich o’rtacha kvadratik tafovut deb ataladi (σ).
4 - jadval
Variatsiya ko’rsatkichlari

Ko’rsatkichlar	Belgilanishi	Hisoblash tartibi
		Oddiy qatorlarda	Vaznli qatorlarda
Variatsion kenglik	R	R=Xmax-Xmin
O’rtacha mutlaq tafovut
O’rtacha kvadrat tafovut (dispersiya)	σ^2
O’rtacha kvadratik tafovut	σ
Variatsiya koeffitsienti	υ