Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi «Mikroiqtisodiyot» fanidan

1-bob. Korxonalar tomonidan ishlab chiqarish xarajatlari kamaytirish yo’nalishlari

1. 
   Koronavirus pandemiyasining korxonalar faoliyatiga ta’siri
   

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi tomonidan BMT Taraqqiyot dasturi O‘zbekistondagi vakolatxonasi bilan hamkorlikda, joriy yilning iyun oyida pandemiyaning va davlat tomonidan qo‘llanilgan profilaktik chora-tadbirlarning kichik va o‘rta korxonalar faoliyatiga bo‘lgan ta’sirini o‘rganish maqsadida so‘rovnoma o‘tkazildi.

O‘zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan amalga oshirilayotgan karantin tadbirlari butun mamlakat iqtisodiyotiga va o‘z o‘rnida, korxonalarga ham ta’sir ko‘rsatdi. Biznes hamjamiyatni qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltirilgan chora-tadbirlarga qaramasdan ba’zi bir korxonalar hanuzgacha pandemiya ta’siri ostida bo‘lishi mumkin.

BMT taraqqiyot dasturi ko‘magida Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi tashabbusi bilan o‘tkazilgan tadqiqotda, pandemiyaning va davlat tomonidan qo‘llanilgan profilaktik chora-tadbirlarning kichik va o‘rta korxonalar faoliyatiga bo‘lgan ta’sirini o‘rganish maqsadida tadbirkorlar bilan intervyular o‘tkazildi.

Tadqiqot maqsadi COVID-19 va tegishli profilaktik chora-tadbirlarning korxonalar faoliyatiga bo‘lgan ta’sirini o‘rganish, shuningdek, ushbu davrda, hukumat tomonidan korxonalarni qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltirgan choralarni va korxonalarning tashqi qo‘llab-quvvatlashga bo‘lgan ehtiyojlarini baholashdan iborat.

So‘rovnomada respublikaning 14 ta viloyatidan, 18 yoshdan 79 yoshgacha bo‘lgan, 887 nafar biznes-menejerlar ishtirok etdi. Ularning aksariyatini (79%) erkaklar va umumiy respondentlar sonining beshdan bir qismini (21%) ayollar tashkil etdi.

Tahlillar shuni ko‘rsatdiki, aksariyat tashkilotlar COVID-19 pandemiyasi va karantin tadbirlari fonida, o‘z ish faoliyatini to‘xtatmagan. Ish bilan band xodimlar asosan o‘z ishlarini davom ettirganlar. Ishdan bo‘shatishlar kam holatlarda kuzatilgan.

Iqtisodiyot tarmoqlari orasida aholiga maishiy xizmat ko‘rsatish (mehmonxona biznesi) va oziq-ovqat sohasi eng ko‘p zarar ko‘rganligi ma’lum bo‘ldi. Xodimlarni boshqarish masalalarida bu soha faoliyatni ommaviy to‘xtatib turish, ishni masofaviy formatga o‘tkazish, ta’tilga tez-tez jo‘natish (ayniqsa, to‘lanmagan) va ishdan bo‘shatish, shtatda qoladigan xodimlar uchun maosh va qo‘shimcha to‘lovlarni kamaytirish bilan tavsiflanadi. Ushbu sohadagi korxonalarning yarmi o‘zlarini 2-3 oydan ortiq karantinni davom ettirishga tayyor emas deb hisoblaydi.

Eng kam zarar ko‘rgan soha qishloq xo‘jaligi, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligi sohasi deb baholanmoqda. Ushbu sohada ishni uzluksiz davom ettirilishi va hattoki ish haqi oshirilish holatlari kuzatilgan. SHu bilan birga, qishloq xo‘jaligi mahsulotlariga bo‘lgan talab bir xil darajada qolgan va daromad umuman kamaymagan. Muammomlar orasida savdo bozorlariga kirishdagi o‘rtacha qiyinchiliklar mavjudligi ko‘rsatib o‘tilgan.