Ishlab chiqarish zahiralarini hisobga olish va ulardan foydalanish samaradorligi tahlili

I BOB IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA 
ISHLAB CHIQARISH ZAHIRALARI HISOBI VA ULARDAN 
FOYDALANISH TAHLILINING NAZARIY ASOSLARI 
1.1.
 
Korxonalarda ishlab chiqarish zahiralaridan foydalanishning 
ahamiyati, ular tahlilining maqsadi, vazifalari va axborot 
manbalari 
 
Bozor munosabatlari sharoitida har qanday korxona ishlab chiqarish 
faoliyatini mo’’tadil yuritishi va uning samaradorligini oshirish uchun ishlab 
chiqarish zahiralari bilan etarli darajada ta’minlangan va ulardan samarali 
foydalangan bo’lishi kerak. Har bir ishlab chiqarish korxonasida mahsulot 
ishlab chiqarish jarayonining to’xtovsiz davom etib turishida ishlab chiqarish 
zahiralarining o’rni juda kattadir. Ishlab chiqarish zahiralari asosiy vositalardan 
farq qilib, bir ishlab chiqarish jarayonida o’zining qiymatini to’la ravishda 
mahsulot 
tannarxiga 
o’tkazadi. 
Shunday 
ekan 
aylanma 
mablag’lar 
xarakatchanligi bevosita ishlab chiqarish zahiralaridan samarali foydalanishga 
bog’liq. Aylanma mablag’larning korxona uchun umumiy miqdori yuqori 
tashkilotlar, ya’ni tegishli vazirlik tomonidan belgilanadi. Materiallarning har bir 
turi bo’yicha me’yoriy miqdori korxona tomonidan mustaqil ravishda 
belgilanadi. Har bir ishlab chiqarish korxonasida mahsulot ishlab chiqarish 
to’xtovsiz davom etib turishida belgilangan me’yorga rioya qilish muhim 
ahamiyatga ega. Xo’jalik yuritishning yangi tizimi sharoitida ishlab chiqarish 
zahiralaridan foydalanish ustidan nazoratni kuchaytirish, mahsulot tannarxida 
moddiy xarajatlar ulushini kamaytirib borish masalalariga alohida e’tibor 
beriladi. Jumladan, ishlab chiqarish zahiralari tarkibidagi ishlab chiqarish 
zahiralarini to’g’ri, tejamli sarflash xalq xo’jaligini yanada rivojlantirishda, 
aholining moddiy farovonligini oshirishda muhim omildir. 
Bozor munosabatlari sharoitida ishlab chiqarish zahiralarining mahsulot 
tannarxidagi salmog’i borgan sari oshib bormoqda. Agar ijtimoiy ishlab 
chiqarishning kengayib borayotgan ko’lamini ko’z oldimizga keltirsak, ishlab 
chiqarish zahiralarini tejab-tergab sarflash xalq xo’jaligiga katta samara 
keltirishini tushunib etish qiyin emas. Bozor iqtisodiyoti sharoitida har qanday 

---

8