Ishlab chiqarish xarajatlari tog’risida tushuncha

Chekli xarajat (MC-MarginalCost) - ishlab chiqarish hajmini kichik miqdorga (odatda bir birlikka) oshirish bilan boіliq bo‘lgan qo‘shimcha umumiy xarajatdir:

Bu yerda chekli o‘zgarmas xarajat bo‘lgani uchun, chekli xarajat chekli o‘zgaruvchan xarajat ga teng ( ).


- chekli o‘zgaruvchan xarajat bo‘lib, mahsulotni qo‘shimcha bir birlikka ( ) oshirgandagi o‘zgaruvchan xarajatning o‘sgan qismi gateng.
Yuqoridagi formuladan ko‘rinib turibdiki, o‘zgarmas xarjat chekli xarajat miqdoriga ta’sir qilmaydi. Chekli xarajat o‘zgaruvchan xarajat funksiyasidan olingan hosilaga teng:
.
Umumiy, o‘rtacha, o‘zgaruvchan va chekli xarajatlar grafiklarining tipik joylashuvi quyidagi 5-rasmda keltirilgan:

5-rasm. va grafiklarining o‘zaro joylashuvi.

Rasmdan ko‘rinib turibdiki, agar bo‘lganda chiziіi pastga qarab tushadi va bo‘lganda ham chiziіi pastga qarab kamayib boradi. Buning sababi - har bir yangi qo‘shimcha birlik mahsulotni ishlab chiqarish xarajati ishlab chiqilgan mahsulotning o‘rtacha va o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatidan kichik bo‘lgani uchun, o‘rtacha va o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatlarni kamaytiradi.

Agar va bo‘lganida va chiziqlari yuqoriga qarab o‘sib boradi. Bu yerda qo‘shimcha ishlab chiqarilgan birlik mahsuloti xarajati va dan katta bo‘lgani uchun, u ushbu o‘rtacha va o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatlarini oshiradi.
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqadiki, o‘rtacha xarajat ( ) va o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajat ( )lar o‘zlarining minimal qiymatlarida chizig‘ini kesib o‘tadilar (rasmda va nuqtalar), ya’ni
bo‘lganda ,
va bo‘lganda .

3.Firmalarda xarajatlar,ishlab chiqarish va foyda

Ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olishda vaqt omili, ya’ni xarajat qilingandan pirovard natija olinguncha o’tgan davr sеzilarli ta’sir ko’rsatadi. Shu sababli vaqt omilidan kеlib chiqib, ishlab chiqarish xarajatlarini qisqa va uzoq muddatli davrda alohida tahlil qilinadi.