Ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig'I

d)1$ =1000 som bo’lib,so’ngra 2$ =1000 so’m bo’lsa,o’zbek tovar va xizmatlari

qimmatlashgan bo’ladi.
Quyidagi jadvaldagi ma’lumotlardan masalalar yechishda foydalanamiz:

Mamlakat nomi	Valyutasi nomi	Chet el valyutasning AQSH dollardagi kursi	AQSH dollarining chet el valyutasidagi kursi
Avstraliya	dollar	0,78	1,29
Avstriya	Shilling	0,075	13,24
Buyuk Britaniya	Funt sterling	1,612	0,62
Kanada	Dollar	0,851	1,17
Fransiya	Frank	0,157	6,38
Italiya	Lira	0,00073	1375,55
Yaponiya	Yen	0,0070	142,30
Meksika	Peso	0,0004	2600
Norvegiya	Krona	0,144	6,96
Sveysariya	Frank	0,612	1,63
Germaniya	Marka	0,53	1,89

1-masala
Hamid Italiya borish uchun 100$ puliga lira sotib olmoqchi.U bu puliga qancha lira sotib oladi?
Yechish:
Jadvaldan 1$ necha lira turishini aniqlaymiz: 1$ = 1375,55 lira (ikkinchi ustunda). Hamidga lira kerak,demak uining 100$ 1375,55 soniga ko’paytiramiz:

100 * 1375,55 = 137 555 lira
Javob: 137 555 lira
2-masala
Hamid Italiya borish uchun o’zidagi AQSH 100 dollarini italiyaning valyutasiga alamshtirmoqchi. U bu puliga qancha lira sotib oladi?
Yechish:
Yuqoridagi jadvaldan 1$ necha lira turishini aniqlaymiz: 1$ = 1375,55 lira

Endi 1$ necha lira turishini bilganimizdan so’ng,100 $ qancha turishini aniqlash qiyin emas:

100$ x 1375,55 = 137 555 lira
Javob: Hamid 100 dollariga 137 555 lira sotib oladi.
3-masala
AQSH dollarini chet el valyutasiga aylantiring va jadvalni to’ldiring:

Chet el valyutasi	Almashish uchun miqdor (AQSH dollari miqdori)	Kurs	Olingan miqdor (chet el valyuta birligida)
Funt sterling	100
Frank	100
Iyena	100
Marka	100

Yechish:
Avval chet el valyutasining kursalarini aniqlaymiz,so’ngra bu kurslarni 100$ ga ko’paytirib chiqamiz:
0,62 f.s terling x 100$ = 62 funt sterling

6,38 frank x 100$ = 638 frank

142,30 iyena x 100$ = 14 230 iyena

1,89 marka x 100$ = 189 marka
Javob:

Chet el valyutasi	AQSH dollari miqdori	Kurs	Olingan miqdor (chet el valyuta birligida)
Funt sterling	100	0,62	62
Frank	100	6,38	638
Iyena	100	142,30	14 230
Marka	100	1,89	189

Mustaqil yechish uchun mashqlar.
1.Chet el valyutasini AQSH dollariga aylantirib,jadvalni to’ldiring:

Chet el valyutasi	Almashish uchun miqdor (chet el valyutasida)	Dollarning chet el valyutasidagi kursi	Olingan miqdor ( AQSH dollarida )
Dollar (Kanada)	23,40
Peso (Meksika)	130 000
Frank (Shveysariya)	48,9
Lira (Italiya)	55 022

2.”Big-Mak” taomi turli mamlakatlarda turli narxlarda sotiladi.Valyuta kurslari jadvalidagi ma’lumotlardan foydalanib bu narxlarni dollarga aylantirib hisoblang:

Mamlakat	Narx (Chet el valyuta birligida)	Narx (AQSH dollarida)
Norvegiya	28 kron
Buyuk Britaniya	1,04 funt sterling
Yaponiya	370 iyena
Avstraliya	2,00 dollar

3.Nima qimmatroq turishini aniqlang:

a) 62 ingliz funt sterlingimi yoki 100 fransuz franki?

b) 20 $ mi yoki 100 yapon iyenimi?

d) 100 Kanada dollarimi yoki 100 Sveysariya frankimi?

e) 1 avstriya shillingimi yoki 1 Avstraliya dollari?
MUSTAQIL YECHISH UCHUN BERILGAN

MASALALARNING JAVOBLARI
1.Orolning ishlab chiqarish imkoniyatlar chizig’i:


50







100 120


Kokos yong’og’i


2. Oila a'zolari uchun voz kechishga to'g'ri keladigan qulupnaylarni piyolalar miqdorida ifodalangan bir paqir tashilgan o'g'itning muqobil qiymati quyidagini tashkil etadi:

ota	2,40
ona	2,25
qiz	2,08
O'g'il	2,33

Qulupnayni ota va o'g'il terishadi.O'g'itni qiz (48 paqir) va ona (52 paqir).O'g'it solishdab ortgan vaqtini ona qulupnay teishga sarflaydi.Hammasi bo'lib 369 piyola qulupnay teriladi.

3. A nuqtada

4.a) D,b) A , d) B

5.a) Masala va test savollarini tuzish imkoniyatlari chizig’i:



b) test savollari miqdorida ifodalangan bitta masalaning muqobil qiymati:

• 
  Iroda uchun – 24/4 = 6
  
• 
  Paxlavon uchun – 24/8 =3
  
• 
  Odina uchun- 30/6 = 5
  

d)A.Iroda,Paxlavon va Odina faqat test savollari tuzishadi.Kun bo’yi 78 ta test savoli tuziladi;

B.Paxlavon masala tuzadi(chunki uning masala tuzishdagi muqobil qiymati eng kichik).Odina va Iroda test savollari tuzishadi.Kun bo’yi 8 ta masala va 54 ta test savollari tuzishadi;

D.Iroda test savollarini tuzadi(chunki uning masala tuzishdagi muqobil qiymati eng katta).Kun bo’yi 14 ta masala va 24 ta test savollari tuziladi;

E.Hammalari masala tuzadilar.Kun bo’yi 18 ta masala tuziladi.

6.a) P=500 so’m ,b) talab kattaligi taklif kattaligidan yuqori bo’lgani uchun taqchillik yuzaga keladi,sotilgan tovar miqdori-700 dona.d) 380

7.Taqchillik kattaligi 60 birlik.
8. a) Muvozanat narx 400-600 so’m oralig’ida bo’ladi.Muvozanat miqdor 3 dona. b) Agar Karim maktabga kelmasa bu bozorda muvozanat o’rnatilmaydi.

9.Xaridorlar savdodagi yutug’i o’zgarmaydi.

10. a) har bir sotilgan yoki sotib olingan tovar uchun soliq miqdori 3 pul birligiga teng bo’ladi. b) Soliqni kim to’lashiga qarab,muvozanat narx 8 dan 11 pul birligi oralig’ida bo’ladi.

11.20%,yalpi daromad 12% ga kamaygan

12.40%,yalpi daromad 33,3 % ga kamaygan

13. 2006 yil 1 martda sotib olingan tovar va xizmatlarni 2005 yil 1-dekabrda 317,53 ming so’mga sotib olish mumkin edi.

14. 10800 so’m

15.a) 110; b) Uning qiymati 105-110 oraliqda o’zgaradi.

16. a) YAIM = 689 + 191 + 139 + (324 - 341) = 1002 млн. крон

b) YAMM = ВВП + 11 = 1013 млн. крон.

d) SMM = 1013 - 53 = 960 млн. крон

e) MD= 960 - 98 = 862 млн. крон.

17.a) Davlat byudjeti defetsiti 0,2 mmlrd.so’mni tashkil etadi;

b) Davlat byudjeti ortiqchasi 0,2 mmlrd.so’mni tashkil etadi;

18.a) 1000 $; b) Yo’q

19.Davlat qarzi 1 milliard dollarga ortadi.

20.9,1%

21.4,8%

22.138 million kishi

23.6,3 million kishi

24.1,5%

25.70,2%

26.4%

27.70 birlik tovar ishlab chiqarilganda foyda eng yuqori bo’ladi.

28.Agar bir qand quti 1760 so’mdan qimmat bo’lmasa ro’znoma sotish bilan shug’ullanishi mumkin.Bunda 10 ta ro’znomani 250 so’mdan so’tsa foydaliroq bo’ladi.

29.Firmalarning daromadlari: A-firmaniki: 120 pul birligi;B firmaniki – 96 pul birligi; D firmaniki – 120 pul birligi

30 . “Norasmiy firma” xizmatidan foydalangan ma’qul,chunki shu firma har bir qo’yilm uchun ko’p qaytaryapdi.

31.Quyidagi variant eng yaxshi bo’ladi: dollarni 3 yanvarda sotib olib,3 fevralda sotib yuborish. Keyin bu pulni “hamkor-bank”ka ikki oy muddatga qo’yish kerak.Demak,

100 000 so’m pul 142 000 so’mga ortar edi.

32. 2005 yilda iste’mol narxlar indeksining qiymati 124,4 ga teng.

Foydalanilgan internet resurslari va adabiyotlar

1. 
   http://www.cebe.sib.ru/problems.html - maktab o’quvchilari uchun iqtisod fanidan fan olimpiadasi berilgan masalalar va ularning yechimlari haqida ma’lumotlar berilgan.
   

2. http://academout.ru/tasks/economics1/5a.php - iqtisod fanidan masalalar va ularni yechimlari elektron varianti usulida berilgan.
3. http://financial-analysis.ru/task/tasFKObligationBeyond.html - qimmatbaho qo- g’ozlar savdosiga oid masalalar va ularning yechimlari haqida ma’lumotlar berilgan.

4. 
   http://www.uef.ru/rus/parts/microeconomics - mikroekonomikaga oid naza -riy materiallar berilgan.
   

5. http://www.uef.ru/rus/parts/microeconomics/chap2/tasks/t1.html - http://www. uef.ru/rus /parts/microeconomics/chap9/tasks/t81.html – mikroekonomikaga oid iqtisodiy masalalar va uning yechimlari keltirilgan.

6.http://www.uef.ru/rus/parts/macroeconomics-iqtisodiyotning makroekonomika bo'limiga oid nazariy materiallar berilgan.
7.http://www.uef.ru/rus/parts/macroeconomics/chap2/tasks/t1.html - http://www. uef.ru/rus /parts/microeconomics/chap8/tasks/t115.html – makroekonomikaga oid iqtisodiy masalalar va uning yechimlari keltirilgan.
8. file://localhost/C:/Documents%20and%20Settings – iqtisod fanidan maktab dasturi asosida test materiallarining elektron varianti berilgan.

9. Iqtisodiy bilim saboqlari” http://bulakbashi10.connect.uz/projekts/iqtisod/index.html

10. http://www.yandex.ru/yandsearch?text=referat&stype=www

. Referat Ru: Коллекция Рефератов и Сочинений

11. http://www.bank24.ru/glossary/page.1/char.%DD/word.1116/ -iqtisodiy atamalar va ularning izohlanishi haqida ma’lumotlar olindi.

12. http://econom.nsu.ru/dovuz/journal/2004-2/NOM_2_2004_08_KONTROL .PDF #search= iqtisodiy nazriyadan fan olimpiadasiga doir mustaqil yechish uchun masalalar keltirilgan/

13.Кемпбелл Р.Макконель,Стенли Л.Брю. Экономикс: Принципы, проблемы и политика. В 2т.: Пер. с англ.Таллин.1993.
14.Амалий иктисодиет.Машклар туплами.Тошкент,”Шарк”,1997.

15. E.Sariqov va boshqalar “Iqtisodiyot va biznes asoslari”,O’qituvchi kitobi,Toshkent,2004 yil.
16.E.Sariqov,B.Haydarov.”Iqtisodiy bilim asoslari”,8-sinf darsligi
M U N D A R I J A


So’z boshi……………………………………………………………………………… 2
Ishlab chiqarish imkoniyatlar egri chizig’i………………………………………....3
Talab va taklif tahlili………………………………………………………………...…10
Narx darajasi……………………………………………………………………………36
Yalpi ichki mahsulotni hisoblash…………………………………………………...41
Ishsizlik………………………………………………………………………………… 49
Daromad va iste’mol………………………………………………………………… 54
Investitsiya …………………………………………………………………………… 59
Kredit-pul munosabatlari…………………………………………………………… 60
Valyuta kursi ………………………………………………………………………......64
Mustaqil yechish uchun berilgan masalarning jaboblari………………………67

Foydalanilgan adabiyotlar va internet resurslari……………………………….. 70