Ишлаб чиқаришнинг метрологик асослари

Ayirmali o’lchash (differensial) usuli - o’lchov bilan taqqoslash usulining turi hisoblanib, o’lchanayotgan kattalikning va o’lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini (farqini) o’lchash asbobiga ta’sir qilish usuli.
Misol: Uzunlik o’lchovini qiyoslashda uni komparatorda namunaviy o’lchov bilan taqqoslab o’tkaziladigan o’lchash. Yoki, voltmetr yordamida ikki kuchlanish orasidagi farqni o’lchash, bunda kuchlanishlardan biri juda yuqori aniqlikda ma’lum, ikkinchisi esa
izlanayotgan kattalik hisoblanadi.

U  U ₀  U_{x ;}
U_x  U₀  U

U_x bilan U₀ qanchalik yaqin bo’lsa, o’lchash natijasi ham shunchalik aniq bo’ladi.
Nolga keltirish usuli - bu ham o’lchov bilan taqqoslash usulining bir turi hisoblanadi. Bunda o’lchanadigan kattalikning va o’lchovning taqqoslash asbobiga bo’lgan ta’siri natijasini nolga keltirish lozim bo’ladi. Masalan, elektr qarshiligini qarshiliklar ko’prigi bilan to’la muvozanatlashtirib o’lchash.

Х
= 0 ^{f (xy) = 0}


У




Almashlash (o’rindoshlik) usuli - o’lchov bilan taqqoslash usuli bo’lib, bunda o’lchanadigan kattalik o’lchov orqali yaratilgan ma’lum qiymatli kattalik bilan o’rin almashtiriladi. Misol: o’lchanadigan massa bilan toshlarni tarozining bitta pallasiga galma- gal navbati bilan joylashtirib o’lchash yoki qarshiliklar magazini yordamida tekshirilayotgan rezistorning qarshiligini topish:
+


U

Bunda kalit “К” ni ikkala holatda (1,2) qo’yganda ₁q₂ shart bajarilishi kerak.
I₁ = U / R₀  ₁
I₂ = U / R_x  ₂