Ишлаб чиқаришнинг метрологик асослари

Savol va topshiriqlar

1. 
   Кattalik nima?
   
2. 
   Кattalikning sifat va miqdor tavsiflarini keltiring.
   
3. 
   Кattalikning o’lchamligi deganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Hosilaviy kattalikning o’lchamligini aniqlashda qanday qoidaga rioya qilinadi?
   
5. 
   Кattalikning o’lchami va қiymati deganda nimani tushunasiz?
   
6. 
   Кattalikning birligi deb nimaga aytiladi?
   
7. 
   Birliklar va o’lchamlarni yozish va belgilash qoidalarini tushuntirib bering.
   
8. 
   Кattalik shkalasi deganda nimani tushunasiz?
   

IV BOB. O’LCHASH USULLARI VA VOSITALARI

1. 
   O’lchash turlari va usullari
   

O’lchash usuli. O’lchash qonun-qoidalari va o’lchash vositalaridan foydalanib, fizikaviy kattalikni uning birligi bilan solishtirish yo’llari. Yuqorida ko’rsatilganidek, bevosita o’lchashlar boshqa barcha o’lchash turlarining asosi hisoblanib, shu sababli o’lchash usullari bevosita baholash va o’lchov bilan taqqoslash (solishtirish) usullariga bo’linadi.
Amalda keng tarqalgan, eng sodda va operatordan yuqori malaka talab qilmaydigan usul – bevosita baholash usuli hisoblanadi. Lekin bevosita baholash usuli o’lchashning yuqori aniqlikda bajarilishini ta’minlamaydi.
Bevosita baholash usuli – kattalikning qiymati bevosita o’lchash asbobining ko’rsatishiga qarab to’g’ridan-to’g’ri aniqlanadigan o’lchash usulidir. Masalan, prujinali manometr bilan bosimni o’lchash yoki ampermetr yordamida tok kuchini o’lchash.
Usullar ichida eng murakkab, lekin eng aniq usul – o’lchov bilan taqqoslash usuli.
O’lchov bilan taqqoslash (solishtirish) usuli - o’lchanayotgan kattalikni o’lchov orqali yaratilgan kattalik bilan taqqoslash (solishtirish) usuli. Masalan, tarozi toshi yordamida massani aniqlash. O’lchov bilan taqqoslash usulining o’zini bir nechta turlari mavjud: